Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

34 centimeter dikke laag tot aan de vloer, vergelijkbaar met de bij elkaar 0,4 meter dikte voor laag C2
plus C3 bij het skelet. 910 Het enige wat in beide genoemde profielen opvalt, is dat de laag stuifzand
niet apart is weergegeven zodat deze hier mogelijk de noordelijke grens had bereikt of minder dik was.
Reuvens liet in insula VIII, ongeveer diagonaal door huis VIII.3 en VIII.4, een bijna 45 meter lang
profiel maken (afb. 12.1). 911 Bij het op circa schaal 1 op 40 getekende gekleurde profiel is de laag van
de top van de strandwal tot aan het maaiveld aan de oostzijde 1,45 meter dik en aan de westzijde 1,6
meter. Dat sluit goed aan bij de 161 centimeter dikte in het profiel bij het skelet. 912 De onderste laag
C1 is hier veelal zo’n 0,35 meter dik en de laag stuifzand C2 circa 0,25 meter. Behalve de iets grotere
dikte van laag C1 en C2 valt verder op dat de Romeinse bewoningslaag op het stuifzand begint met
een laag verbrand puin met een grootste dikte van twee decimeter. Aan het begin van hoofdstuk 7
wordt aangegeven dat deze brandlaag waarschijnlijk in de loop van de 2 e eeuw is gevormd, waarna er
woonhuizen zijn gebouwd. Het lange profiel laat ook zien dat de top van de stuiflaag vooral aan de
oostzijde in hoogte varieerde en een oudere inzinking volgt. Vlak in de buurt komt een vergelijkbare
opbouw terug in een profiel van een vloer met ondergrond. De brandlaag is hier ruim een decimeter
dik met eronder tot het zand weer twee lagen die bij elkaar 0,55 meter dik zijn. Bovenop de brandlaag
is de Romeinse bewoningslaag anderhalve decimeter dik met erboven de ruim een decimeter dikke
vloer. 913
In de richting van de Vliet reconstrueerde Holwerda een dalend Romeins loopvlak van circa 0,8
meter boven NAP in insula II naar 0,6 meter boven NAP in het noorden van insula III. Daarna liep het
verder af tot 0,3 meter boven NAP in het zuiden van die insula. Daarbij lijkt het terrein schuin in de
richting van het zuidwesten af te lopen omdat Reuvens oostelijker op dezelfde dezelfde afstand van
de hoofdweg (decumanus maximus) op enkele decimeters hogere Romeinse loopvlakken komt,
bewaard in de vorm van onder meer tegelvloeren (afb. 2.9). Daardoor loopt bijvoorbeeld het
loopniveau langs de cardo decumanus ook richting het westen af van ongeveer een meter boven NAP
ter hoogte van het badhuis tot ongeveer 0,6 meter boven NAP bij de Heliniumpoort. Dat de helling vrij
stabiel is illustreert de gereconstrueerde hoogte halverwege van een vloer van huis II.2 op ongeveer
0,8 meter boven NAP.
De laag stuifzand is ook bij recenter onderzoek waargenomen. In de winter van 1984 – 1985 is
het laagje aangetroffen in het Volkstuinencomplex langs het talud van de Arentsburghlaan en bevatte
vroege handgevormde scherven. Een vijftal jaren later, in 1990, is ook langs de Arentsburghlaan, op
zestig meter afstand, dezelfde laag opgegraven. 914 En weer vijf jaar later, in 1995, kwam het pakket
nogmaals tevoorschijn op meer dan honderd meter afstand bij de inheemse sporen tussen de latere
insula I en II (afb. 3.1). Onder de vondsten daar bevond zich toen onder meer een stuk terra nigra dat
waarschijnlijk in de jaren 40 – 70 na Chr. dateert. Verder was er handgevormd aardewerk dat mogelijk
zuidelijke invloeden vertoont. 915 Het stuk terra nigra duidt erop dat de betreffende laag niet uit de late
IJzertijd dateert, maar uit de vroeg-Romeinse periode. Bij een waarneming in de winter van 1964-65 in
de volkstuinen is ook een laag stuifzand waargenomen. In het meest noordwestelijke volkstuintje
constateerde Buisman in een proefsleuf dat de bovenste 35 centimeter bestond uit geroerde grond.
Daaronder resteerde een nog twee centimeter dik laagje van geelgrijs stuifzand. Daaronder lag een
acht centimeter dikke Romeinse laag waarin zich alleen Romeinse scherven en tegulafragmenten
bevonden. Die laag ging op 45 centimeter onder het maaiveld over in een laag geel zand met
schelpgruis. 916 Het loopniveau bevindt zich hier tegenwoordig op ongeveer 0,7 meter boven NAP. 917
Dat zou betekenen dat de top van de strandwal zich hier ongeveer een kwart meter boven NAP
bevond, vergelijkbaar met de situatie bij het door Reuvens opgegraven skelet. Wel was de oude
bewoningslaag hier een stuk dunner met in totaal een dikte van acht centimeter. Belangrijk is de
vondst van tegulafragmenten onder het stuifzand, wat bevestigt dat deze stuiflaag uit de Romeinse tijd
dateert. De zandlaag over de inheemse/ vroeg-Romeinse laag kan een stuiflaag zijn geweest zoals
die wel vaker voorkomt op de zandige strandwallen, ook nog in de Romeinse periode. Maar er valt ook
aan een egalisatielaag te denken. 918 Bij de grondboringen op het terrein van de polikliniek aan de
noordkant van het ziekenhuis is over een lengte van circa zeventig meter ook vastgesteld dat de top
van de Romeinse bewoningslaag in de richting van de Vliet afliep. 919
910 Afgemeten aan Reuvens tekening RA.e.37 (bijlage M, tekening J3)
911 Ligging met een lijn ingetekend op zijn kaart RA c.10; profiel tekening in kleur: RA 30. c.9.
912 Profiel RA. 30.e.10 (bijlage M, tekening B3).
913 Afgemeten op basis van RA 30.e.12, uitgaand van schaal 1 op 40 (bijlage M, tekening B21).
914 Hagers 1991,349; De Jonge, Marcillaud en Milot 1996,247 en noot 3.
915 De Jonge, Marcillaud en Milot 1996,253 en 255 en afb. 1. Holwerda 1923,24 noemt ook de lichte kleur.
916 Beschreven in brief A. Buisman d.d 5 januari 1966, aanwezig in oude archief ROB.
917 Op basis van www.edugis.nl voor noordzijde volkstuinen.
918 Vergelijk Waasdorp 1999a,169; Van der Velde 2008b,81; De Kort en Raczynski-Henk 2008,17.
919 Jansen 2008,29 en 33.
136