Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

het stuk zich in een afvalgat of bijvoorbeeld waterput. Van Wijn concludeerde op basis van de maten
van de hand dat het beeld negen tot tien voet hoog geweest moest zijn, zo’n drie meter. 334
De Russisch attaché Prins Gallitzin, gevestigd aan de Kneuterdijk in Den Haag, zag de hand toen
hij te gast was bij Frans Hemsterhuis. De Rus was zo onder de indruk dat hij de hand naar Sint
Petersburg meenam om te tonen aan de Franse beeldhouwer Louis Etienne Falconet. Die werkte aan
een ruiterbeeld van tsaar Peter de Grote, zo bericht Van Wijn in 1800. De biograaf van de
beeldhouwer bevestigt dat de Voorburgse hand zich tijdelijk in het atelier in Sint Petersburg bevond.
Een belangrijk voorbeeld voor Falconet was het kompleet bewaard gebleven bronzen ruiterstandbeeld
van Marcus Aurelius in Rome. Maar de Voorburgse hand bood als fragment de mogelijkheid de
techniek nader te bestuderen, zoals het feit dat het brons slechts ongeveer een millimeter dun was. 335
De hand keerde na gebruik terug in Nederland en werd bezit van landsdrukker Willem Carel
Vosmaer die sinds 1812 eigenaar was van Arentsburgh. In 1829 werd de hand vervolgens geveild en
aangekocht door het Leidse museum van Oudheden waar hij nu in de vitrines ligt (afb. 12.2). 336 En zo
zijn in de 18e eeuw “meer dan eens” Romeinse vondsten gedaan, aldus meldt Van Wijn. Er werden
“verscheiden penningen van Roomsche keizeren, nevens andere zeldzaamheden ontdekt”. Rond
1760 kwam ten oosten van Arentsburg een Romeinse lamp tevoorschijn. En omstreeks 1770 is onder
een lindeboom een “lijkbus” gevonden. 337 Ook zijn er in 1796 vondsten gedaan. 338 Van Wijn toont
onder meer een gouden ring, een bronzen gewicht en een zegelsteen van amethist, een soort
bergkristal, met een zeemonster (afb. 1.5). Waar de gouden ring is gebleven, is onbekend. De andere
voorwerpen bevinden zich in het RMO. 339 Ook noemt Van Wijn laat-Romeinse munten van
Constantinus en Valentinianus. 340
In 1826 zette Baron van Westreenen van Tiellandt (1783 – 1848) een en ander op een rijtje in het
boekje Recherches sur l'ancien Forum Hadriani. 341 Hij voelde veel voor de suggestie dat het bij 's
Gravenhage gelegen Voorburg de resten van de verloren stad Forum Hadriani verborgen hield. Geen
andere Zuid-Hollandse plaats was immers zo rijk aan antieke vondsten. Zelf bezat hij verschillende
vondsten uit Arentsburg. Op 10 oktober 1803 had hij op een veiling van Naber in Den Haag voor zes
stuivers een groot fragment van een terra sigillata kommetje gekocht. Dat is nog steeds in het Haagse
museum Meermanno-Westreenianum aanwezig, met aan de binnenkant een door de baron
geschreven etiket: “Een scherf van een Romeinsch drinkbakje van fraaije rode Samisch aarde,
opgedolven bij Voorburg ter plaatse waar voorheen de aloude Burg gestaan heeft”. 342 Via een in 1824
gehouden veiling verwierf de baron nog meer terra sigillata en wat andere vondsten uit Voorburg.
Deze waren afkomstig uit de achttiende-eeuwse collectie van Gerard Meerman. Ook bezat
Westreenen van Tiellandt uit Voorburg een denarius van Vespasianus met op de keerzijde Judea
Capta. 343 Deze stukken kwamen in het bezit van het Haagse museum Meermanno-Westreenianum,
dat de erfenis van de baron herbergt. 344 Conservator Van Heel heeft ook een brief gevonden van 1
juni 1837, geschreven aan de baron door Conrad Leenmans van het museum van Oudheden in
Leiden. Daarin schenkt Leemans vier “legioensteen uit Arentsburg” plus “vier stukken met indruksels
van dierenpoten” uit dezelfde plaats. Hij excuseert zich dat het even heeft geduurd, maar het
materiaal stond “in kisten gepakt op eene donkere zolder” na de verhuizing van het Leidse museum in
1837 van de Houtstraat naar de Breestraat. Blijkens de beschrijving in de brief van Leemans ging het
om de vier stempels VEX EX GE, EX GER INFE, CGPF en LXGPF. Een conservator van het Haagse
museum heeft bij de beschrijving op de brief inventarisnummers geschreven, maar die lijken niet altijd
334
Van Wijn 1800,II,10; de hand is 29,5 centimeter lang (inventarisnummer AR 1022a).
335
Becker 2006; volgens Falconet was de hand in de boomgaard gevonden.
336
Holwerda 1923,2; Van Wijn 1800, II, 6-7; Westreenen van Tiellandt 1826,24-25; Brongers 1974,192; Brongers 1983,42;
Byvanck 1947,145; Brouwer 1992,79; Brongers 2002,92-94 en noot 357; Halbertsma 2003,113.
337
Van Wijn 1800,II,20; Westreenen van Tiellandt 1826,14 en 24 met vermelding Hoekenburg als vindplaats.
338
Kramer 1978,453.
339
Van Wijn 1800, II,6 (‘op diepte van wel 8 voet’), 19 en 22; Maaskant-Kleibrink, Hees en De Jonge 2006 voor een beschrijving
en foto van de zegelsteen in het RMO.
340
Van Wijn 1800 II,15; aangehaald door Reuvens 1827,2.
341
Westreenen van Tiellandt 1826.
342
Museum Meermanno-Westreenianum inventarisnummer 715/928; Veiling Naber 10/10/1803 lot nr. 32; Byvanck 1910,196;
met dank aan conservator J. van Heel.
343
Brongers 1976,43; Westreenen van Tiellandt 1826,26.
344
Mondelinge mededeling van conservator J.Heel; de voorwerpregistratie meldt alleen inventarisnummer 715/928.
64