Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

kritisch naar onze eigen normen en waarden te kijken.
2. Instabiliteit: bewustzijn broosheid eigen maatschappij
Vraagstuk: in het huidige voortgangsdenken is er weinig oog voor het gevaar van sterke
maatschappelijke neergang.
Inzicht: Forum Hadriani biedt in Nederland het scherpst zichtbare contrast tussen het hoge
technische ontwikkelingsniveau dat in een Europese samenleving werd bereikt en de neergang
die daarop volgde. Een stad als Forum Hadriani biedt volop voorbeelden van de verworvenheden die
met de val van het Romeinse Rijk verloren gingen, en pas veel later weer gemeengoed werden. In
Nederland is Voorburg de Romeinse stad waarvan het meest bekend is. En omdat er bovendien in de
Middeleeuwen in Voorburg geen stad voortleefde, is het contrast van de neergang maximaal. Dat kan
bijdragen aan het besef dat onze huidige welvaart minder vanzelfsprekend is dan het lijkt. Evenzo
levert Voorburg voorbeelden van de gevolgen van wateroverlast, wat met de huidige
klimaatdiscussie en daaraan gekoppelde zeespiegelstijging hoogst actueel is.
3. Integratie: versterken multiculturele samenleving
Vraagstuk: de multiculturele samenleving brengt spanningen met zich mee, waarbij sommige
groepen zich ontheemd kunnen voelen.
Inzicht: Forum Hadriani illustreert dat er al lang geleden sprake was van een multiculturele
samenleving waarin een grote verscheidenheid van religies werd gecombineerd met gezamenlijke
normen en waarden. Daarbij laat Forum Hadriani zich vergelijken met Romeinse steden in onder
meer Marokko en Turkije. Dat geldt ook voor elementen zoals het badhuis. De islamitische baden
komen namelijk voort uit de Romeinse thermen. Dat kan bijdragen aan een sterker gevoel van
historische gezamenlijkheid, waarbij overigens niet vergeten mag worden dat bijvoorbeeld in
Noord-Afrika de Romeinse invloed anders wordt beleefd dan in Nederland. 198
4. Identiteit: bijdrage aan Europese identiteit
Vraagstuk: de Europese eenheid moet voorkomen dat een conflict als de Tweede Wereldoorlog
zich herhaalt, maar het ontbreekt aan eenheidsgevoel. Het verdrag van Malta noemt het
archeologische erfgoed expliciet als bron van een collectief Europees geheugen.
Inzicht: Forum Hadriani biedt in Nederland een fraai voorbeeld van wat wij nu kunnen zien als de
eerste poging tot Europese eenwording met behoud van lokale elementen (‘uni-diversiteit’). 199 Het
betreft de inrichting van de stad, de indeling van de huizen en andere elementen die terug te
vinden zijn in andere plaatsen in Europa. Tegelijk zijn er lokale elementen zoals het
bouwmateriaal, de ruime erven, de oriëntatie en de langgerekte vrijstaande huizen. Het
gezamenlijke element in de historie kan bijdragen aan het gevoel van Europese verbondenheid
zonder de eigen identiteit op te geven. 200
5. Inspiratie: voorbeeld dat centraal en decentraal Europees bestuur valt te combineren
Vraagstuk: de groeiende Europese Unie worstelt met de combinatie van centraal en lokaal
bestuur.
Inzicht: Als bestuurscentrum levert Forum Hadriani een interessant voorbeeld van de combinatie
van een lokaal bestuur met een centraal bestuur op Europees niveau. Er is gelijkenis met de ‘think
global, act local’ benadering van internationale bedrijven. De Voorburgse casus is extra
interessant omdat Hadrianus, de initiatiefnemer van Forum Hadriani, zelf zeer actief betrokken
was bij deze bestuursproblematiek. In het Noordwesten van het Rijk is verder weinig bekend van
door hem gestichte steden. 201 Dat de Romeinen met de bijzondere inrichting van de stad al gericht
bezig waren met uni-diversiteit, kan inspireren tot de gedachte dat we dat met bijna tweeduizend
jaar extra kennis inmiddels nog beter moeten kunnen.
6. Inleving: een nabij voorbeeld van het leven in de tijd van de Bijbel
Vraagstuk: het wordt steeds moeilijker een beeld te vormen van bijvoorbeeld het Bijbelse leven
omdat het verschil met de tegenwoordige westerse samenleving steeds groter wordt.
Inzicht: Het Nieuwe Testament met de geboorte en dood van Christus, en het leven van zijn
tijdgenoten, speelt zich af in de Romeinse keizertijd. Het mediterrane leven in die tijd wordt in
198
Mattingly 1996.
199
De hier gebruikte overkoepelende term ‘uni-diversiteit’ wordt verderop bij de bespreking van de aanpak nader toegelicht.
200
Vergelijk Pagden 2002,1 en 36-41; vergelijk de waardenconferentie ‘Europe, a beautiful idea?’ van 7 september 2004 in Den
Haag.
201
Boatwright 2000,162, 172-175 en 207; Fraser 2006 vond iets meer voorbeelden, maar het blijft beperkt.
41