Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

opgravingstechniek, het herkennen van grondsporen zoals paalgaten en wandgreppels van houten
constructies. Hij had deze kort ervoor in Duitsland zien toepassen en introduceerde de techniek aan het
begin van de 20e eeuw in Nederland. Dat bood de mogelijkheid veel meer sporen vast te leggen dan tot
op dat moment mogelijk was. Ook toonde Holwerda al belangstelling voor de “ethnographie”, de
voorganger van de antropologie die inmiddels wederom sterk met de archeologie verbonden is. 28 Zowel
Reuvens als Holwerda hanteerden de fundamentele wetenschappelijke werkwijze waarbij gegevens
worden vastgelegd, ook als de relevantie niet direkt kenbaar is. Alleen daardoor is het nu mogelijk alsnog
een vrij goed beeld te vormen en eigen conclusies te trekken. Het bleek mogelijk hun opgravingen op
papier nogmaals over te doen, wat beide wetenschappers tot eer strekt.
Over Reuvens als pionier is de laatste tijd het nodige gepubliceerd dat aangeeft hoe deze
wetenschapper zijn tijd vooruit was. 29 Nieuw in deze studie is vooral de herinterpretatie van zijn
opgravingen. Die toont de nog steeds actuele wetenschappelijke waarde. Het was daardoor alsnog
mogelijk belangrijke nieuwe conclusies uit zijn onderzoek te trekken. En dat is uiteindelijk een cruciale
graadmeter voor het belang van zijn werk. Wat betreft Holwerda biedt de herinterpretatie van zijn
opgraving ook interessante inzichten. Het dwingt tot een genuanceerder beeld van zijn werkwijze dan
tot op heden het geval was. Verder ontstond in Voorburg het fameuze conflict dat Holwerda tijdens het
onderzoek kreeg met Van Giffen. Er is volop documentatie bewaard van deze wetenschappelijke strijd
die in de 20 ste eeuw diepe sporen zou nalaten in de Nederlandse archeologie. 30 Het onderzoek in
Voorburg illustreert verder fraai dat de archeologie wetenschappelijk een van de voorlopers was in wat
tegenwoordig het ‘pro-am’ tijdperk wordt genoemd: het steeds vaker opkomen van
samenwerkingsverbanden tussen wetenschappers en liefhebbers, waarbij vaak de astronomie als
vroeg voorbeeld wordt genoemd. 31 In Voorburg wordt al vanaf de jaren zestig van de 20 e eeuw nauw
samengewerkt toen pioniers als Wim Jung het contact zochten met de beroepsarcheologen en
belangrijke waarnemingen deden. En ook deze studie zelf komt voort uit deze ‘pro-am’ benadering. 32
Recent was Voorburg wederom toneel van nieuwe ontwikkelingen. In 2005 is een opgraving
uitgevoerd door BAAC, een van de commerciële bureaus die in het nieuwe archeologische bestel op
de markt waren gekomen. Met een scherpe offerte werd de opdracht binnengesleept, waardoor het
werk met beperkte middelen uitgevoerd moest worden. Waar vroeger de aangetroffen situatie de
uiteindelijke opgravingsinspanning bepaalde, vormde nu het vooraf bepaalde plan van eisen een
budgettaire grens. Zo zijn slechts van twee van de vier putwanden komplete profielen gemaakt en is
er niet gewerkt met de beoogde zes werkputten met aparte zijprofielen. Na de opgraving werden in de
opgravingsput nog twee Romeinse waterputten gevonden die niet waren onderzocht. 33 Aanvankelijk
waren er geen budgetten om de spectaculaire houtvondsten te conserveren. “Als we maar niet nog
meer vinden” verzuchte een van de opgravers halverwege de campagne bij een rondleiding aan de
auteur. Om kosten te sparen werden onder meer detectoramateurs ingezet, wat in vergelijking met
andere Voorburgse opgravingen opvallend weinig determineerbare munten opleverde. 34 Ook liep de
publicatie van het eindverslag aanzienlijke vertraging op en kwam uiteindelijk in oktober 2009 bij Halos
beschikbaar, bijna vier jaar na de afronding van de opgraving in november 2005. 35 Uiteraard zullen
inmiddels de nodige lessen hieruit zijn getrokken. Maar het illustreert dat later opgraven niet altijd
betekent dat er meer informatie wordt verkregen. Ook dat is een interessante les uit het (recente)
verleden. 36 Hopelijk zal een nog betere bescherming van de site als Werelderfgoed het accent van
toekomstige innovaties verschuiven naar preventief onderzoek. Fraai voorbeeld is een onderzoek in
de Vliet bij Forum Hadriani in 2008 waarbij voor het eerst met succes een grondradarsysteem onder
water werd ingezet. 37
28 Holwerda 1910c,21.
29 Brongers 2002; Toebosch 2003, 12 e.v.; Halbertsma 2003,25-26 en 112-127; Buijtendorp 2007a.
30 Eickhoff 2003,68,71 en 181; Verhart 2005.
31 Anderson 2006,69.
32 Zie het dankwoord.
33 Bink en Franzen 2009,32-36 (geen 6 werkputten, slechts 2 complete wandprofielen), 41 (geen bakselonderzoek), 106 en 115
(waterput 7 en 15 pas na opgraving ontdekt); Gazenbeek 2009a,215 (niet consequent verzamelen bouwkeramiek en geen
bakselonderzoek), Kemmers 2009a,41, en 264 (schade munten door reinigen 2 jaar na opgraving); Daalen en Kooistra
2009,334 (informatieverlies wagenwielen bij beschrijven na conservatie); Zeiler en De Vries 2009,376, 380 en 385 (weinig
zeefmateriaal); Kooistra en Kubiak-Martens 2009,388 (geen botanisch onderzoek bodemopbouw).
34 Kemmers 2009a,264 en tabel 8.2.
35 Bink en Franzen 2009. De openheid hierin over genoemde problemen geeft aan dat de opgravers zelf ook moeite hadden
met de beperkingen.
36 Buijtendorp 2007a,131-132.
37 Waldus 2009,19-24 en 64 (door Baars-CIPRO).
21