Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

ooronderzoek inderdaad zou moeten liggen. 620 In 2000 waren plannen voor nieuwbouw op het terrein
van Effatha inmiddels zo ver gevorderd dat in 2000-2001 door De Jager en Raemakers van RAAP
nader booronderzoek werd uitgevoerd met in totaal 356 grondboringen. 621 De Jager constateerde dat
er nog volop sporen aanwezig waren. Op het door Reuvens opgegraven terrein bleek zich over ruim
honderd meter lengte een grote geul te bevinden, gevuld met schone klei, die aan de kant van de Vliet
in de Romeinse tijd nog watervoerend was geweest (afb. 2.5). 622
Dit was de opmaat naar twee grote opgravingscampagnes op het voormalige terrein van Effatha.
Ondanks de status als beschermd monument, werd aan BAM Vastgoed toestemming verleend om het
appartementen complex “Nieuw Hadriani” met onderliggende parkeergarages te bouwen op de plaats
van af te breken gebouwen van het voormalige doveninstituut Effatha. In totaal vier opgravingsputten
zou circa 6.000 vierkante meter worden opgegraven. Op 9 juni 2005 startte een grootschalige
opgraving door het commercieel bureau BAAC dat 29 september werd afgerond. Met een
opgravingsput van in totaal 3.125 vierkante meter, ging het om het grootste onderzoek sinds dat van
Holwerda bijna een eeuw eerder. 623 Er kwam een veelheid aan sporen tevoorschijn, waaronder zo’n
vijftien waterputten. Veel aandacht trok de vondst van twee nagenoeg complete houten wagenwielen
uit een waterput (afb. 1). 624
In september 2007 ging iets westelijker een nieuw onderzoek van start op drie bouwlocaties voor
hetzelfde appartementencomplex met een totaal oppervlak van ongeveer 2.850 vierkante meter. Deze
maal ging de opdracht naar het aan de Universiteit van Amsterdam verbonden AAC. Het onderzoek
werd in juni 2008 afgerond. De drie opgravingslocaties lagen op de plek van het meisjespaviljoen, de
aula en de school. Vooral in de laatste twee putten trok de vondst van een geul met houten
oeverconstructies veel aandacht, afgedekt met een laag ‘dark earth’ met Romeins puin. 625 Bij de
aanleg van het riool in 1953 op dit terrein is waarschijnlijk ook al een deel van deze puinlaag
teruggevonden evenals mogelijk een paar palen van de oeverconstructie. Het onderzoek liet zien dat
er ook onder recente bebouwing nog archeologisch zeer waardevolle restanten bewaard kunnen zijn.
In 2008 is in opdracht van de provincie Zuid Holland in het najaar een verkennend onderzoek in
de Vliet uitgevoerd naar aanleiding van plannen de Vliet uit te baggeren. 626 Grondboringen vanaf een
schip maakte duidelijk dat een beddingafzetting aanwezig is met vondsten uit de Romeinse tijd en
vroege middeleeuwen. Bijzonder is ook dat bij dit onderzoek met succes werd geprobeerd grondradar
onder water in te zetten, een tot dan weinig gebruikte techniek. Mede dankzij de zandige bodem had
de radar een relatief diepe penetratie van anderhalf meter onder de waterbodem waarbij vooral langs
de oever objecten zijn waargenomen. Aanvullend onderzoek met de side scan sonar liet zien dat
grotendeels sprake is van een natuurlijke ongeschonden waterbodem. Conclusie was daarom dat
archeologische begeleiding bij het uitbaggeren vereist is.
Verder heeft Pannasia vergevorderde plannen ontwikkeld om het Diaconessenziekenhuis flink uit
te breiden, inclusief de aanleg van parkeergarages tot vier meter onder het maaiveld. 627 Tijdens
grondboringen stelde de Grontmij in het najaar van 2007 vast dat zich in dit deel van het
ziekenhuisterrein een Romeinse laag bevindt die op veel plaatsen nog 0,6 tot 1 meter dik is en
waarschijnlijk waardevolle sporen bevat. Daarop is later een laag zand van twee tot drie meter zand
opgebracht. 628 Blijkens Romeins materiaal is deze opgebrachte grond deels afkomstig uit de eerste
bouwputten van het ziekenhuis die kort na 1960 waren gegraven. Indien het niet lukt het betreffende
terrein archeologisch te beschermen, is sprake van een ernstige bedreiging van de archeologische
resten. De economische recessie heeft de plannen in 2009 weliswaar stilgelegd, maar dat biedt geen
garantie voor de toekomst. Ook bestaan er plannen voor de aanleg van een kleine insteekhaven direct
ten oosten van Hoekenburg. Een verkennend booronderzoek van RAAP op 23 oktober 2009 maakte
duidelijk dat hier de goed bewaarde resten liggen van een natuurlijke geul met een Romeinse vulling
en Romeinse ophogingslaag tot maximaal 0,7 meter onder het maaiveld. Daarom adviseerde RAAP
negatief over de geplande afgraving die tot twee meter onder het maaiveld diep zou gaan. 629
Al met al is er bij elkaar naar schatting zo’n 37.000 vierkante meter opgegraven, waarvan
driekwart bijna een eeuw geleden of eerder (tabel 1.2). In hoofdstuk 7 wordt het stadsoppervlak van
Forum Hadriani in de grootste omvang op circa 14 hectare geschat (afb.7.1). Dat betekent dat
620
De Jonge 2000; AWV In Zicht (nieuwsbrief AWLV) juni 2000 (nr.9).
621
De Jager en Raemakers 2000; De Jager 2001a; De Jager 2001b; De Jager 2002,113.
622
De Jager 2001a,36, 40-41 en 49.
623
Oostveen 2006 a en 2006b; Bink 2006; Bink en Franzen 2009,27.
624
Bink en Van Daalen 2006.
625
Informatie op de website van AAC; Hees 2008; Koot 2009.
626 Waldus 2009.
627 Jansen 2008,8.
628 Jansen 2008.
629 Briels 2010.
97