Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

proefputten en vijf proefsleuven een oppervlak van bij elkaar circa 220 vierkante meter blootgelegd.
Daarmee werd bevestigd dat de stadsmuur inderdaad minimaal vijfenzestig meter naar het oosten
verder liep (afb. 4.12). Verder kwamen er uitbraaksleuven, sporen van greppels en afvalkuilen
tevoorschijn. Omdat de sporen niet spectaculair genoeg leken om de wetenschappelijke waarde bij de
gemeente duidelijk te maken, was de hoop gevestigd op de volkstuinen. Daar was immers in 1980 in
de leidingsleuf het spoor met stenen waargenomen en waren veel oppervlaktevondsten gedaan. 606 Er
was haast geboden en graafwerkzaamheden waren in de volkstuinen tijdens het groeiseizoen niet
toegestaan. Daarom werd ondanks de sneeuw in de winter van 1984-85 in de volkstuinen kleinschalig
onderzoek gedaan naar de conservering van de Romeinse restanten. In totaal werden negen kleine
proefputjes en proefsleuven gegraven waarbij in totaal circa 30 vierkante meter werd opgegraven
(circa 0,15 procent van de volkstuinen). Er bleken ondanks afgravingen nog belangrijke bodemsporen
aanwezig, waaronder stenen fundamenten en een waterput (afb. 15.3). Ook werd in een profiel langs
de Arentsburghlaan een oude cultuurlaag gevonden uit de late IJzertijd of vroeg-Romeinse periode.
Uit de waterput kwamen fraaie vondsten zoals een versierd stuk brons, een ring, mantelspelden en
leren schoenzolen. Er vlakbij werd een groot stuk van een handgevormde pot gevonden uit de laat-
Romeinse periode of vroege Middeleeuwen. Helaas werd de waterput s’nachts door schatgravers
verwoest voordat het onderzoek was afgerond. De resultaten waren desondanks interessant genoeg
om een bericht in NRC Handelsblad te plaatsen en ook andere media te interesseren. 607 De publiciteit
en het onderzoek droegen er uiteindelijk aan bij dat de gemeente besloot de plannen voor woningen
en het woonwagenkamp niet door te zetten.
Het object stond inmiddels stevig op de agenda van de provinciaal archeoloog en zou vanaf 1984
regelmatig aandacht krijgen in zijn jaarverslagen. 608 Ook was in september 1985 de basis gelegd voor
de oprichting van de Archeologische Werkgroep Voorburg (AWV), een onderafdeling van de landelijke
vereniging van amateurarcheologen (Archeologische Werkgemeenschap Nederland, AWN). De
werkgroep ontwikkelde zich tot een belangrijke bewaker van het archeologische terrein. In oktober
1985, een maand na de oprichting, konden de leden al in actie komen toen aan de oostkant van het
terrein over ongeveer honderdvijftig meter lengte een gasleidingsleuf over het trapveld werd getrokken
waarbij de nodige waarnemingen zijn gedaan (afb. 5.24). Zo kwamen meer dan honderd meter uit de
Arentsburghlaan de vermoedelijke resten van een stenen fundament tevoorschijn, wat zou bevestigen
dat de Romeinse bebouwing zich zover naar het oosten uitstrekte. Vlakbij het talud van de laan werd
in de sleuf van de gasleiding een grote hoeveelheid Romeins bouwmateriaal verzameld, waaronder
22 stuks bewerkt kalksteen. Kort erop, in december 1985, konden waarnemingen worden gedaan bij
de ongeplande aanleg van een ijsbaan op het trapveld met een oppervlak van circa 500 vierkante
meter, waarbij in de noordoosthoek sleuf I van de AWN uit 1984 werd gesneden. Na bemiddeling van
C. Milot werd de aanleg gestaakt. In de gasleidingsleuf en het vlak van de ijsbaan werd totaal circa
650 vierkante meter onderzocht. 609
Nu de stad Forum Hadriani letterlijk was aangeboord steeg de publieke belangstelling. Aan de
genoemde onderzoeken nam een groeiende groep vrijwilligers deel. Ook toonde de toenmalige
Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) belangstelling en verrichtte, veelal met
flinke assistentie van de werkgroep, een aantal verkennende opgravingen. Het onderzoek bereikte
lang niet de omvang van de opgravingen van Reuvens en Holwerda, maar hielp zeker de
belangstelling voor Forum Hadriani warm te houden. In 1987 werd aan het landhuis Arentsburg voor
Effatha een nieuwe school aangebouwd en door de ROB een klein onderzoek uitgevoerd in twee
sleuven van bij elkaar circa 60 vierkante meter. 610 De grond bleek deels verstoord, maar zoals verder
uitgewerkt in hoofdstuk 2 en 15 zijn achteraf bezien resten van de insteekhaven en Romeinse steiger
waargenomen en vastgelegd (afb. 2.7). 611 Hetzelfde jaar stelde de provinciaal archeoloog Hallewas bij
een bezoek aan de volkstuinen vast dat dit terrein van circa 70 bij 280 meter weliswaar was verlaagd,
maar slechts tot geringe diepte was vergraven en daarom nog belangrijke sporen kon bevatten. In
juni-juli 1988 werd de door Reuvens opgegraven kelder en waterput door de ROB opnieuw
blootgelegd in twee putten van bij elkaar circa 425 vierkante meter (afb. 7.9 en 7.10). 612 Doel was een
beeld te krijgen van de kwaliteit van de bewaard gebleven sporen. Bovendien konden zo de andere
door Reuvens opgegraven sporen beter aan de tegenwoordige topografie worden gekoppeld.
606
Stuurman 1965, 1966a en 1966b; Zevenbergen 1969.
607
Buijtendorp 1985.
608
Hallewas 1984 t/m 1989, Hagers 1991, Hessing 1992 t/m 1995, Van Heeringen 1998, De Jager 2001-2002, Leijnse 2005 en
Bink 2006b.
609
Buijtendorp 1989b,23-24 en 32; Horssen 1999,17 e.v; Verschuren 1985; het archeologisch depot van de provincie Zuid
Holland bevat de vondsten uit de onderzoeken van de AWN in doos 8923 t/m 8929, 8934 t/m 8942, 9024-24, 9028 en 9032.
610
Afgemeten aan veldtekening: 20 x 4 m (profiel 1) en 11,5 x 4 m plus 9 x 1,5 m (profiel 2).
611
Hallewas 1988a,323; De Jager en Raemakers 2000,9 en fig. 4.
612
Afgemeten aan de veldtekening circa 19 x 13 m (put 1) en circa 22 x 8 m (put 2).
95