Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

Het hernieuwde onderzoek 1978 – 2009
De auteur ging aan het eind van de jaren zeventig met de oude gegevens aan de slag. Aanvankelijk
maakte de situatie inderdaad een vrij hopeloze indruk. De gepubliceerde opgravingsplattegrond was
moeilijk leesbaar omdat de sporen uit verschillende perioden door elkaar liepen en het bovendien
onduidelijk was waar wel en niet gegraven was. Toen de verschillende perioden echter ieder naar een
afzonderlijke plattegrond werden vertaald, bleken deze excerptkaarten al veel meer structuur te
vertonen. Met het intekenen van opgravingsputten werd ook duidelijk waar niet was gegraven en waar
op de kaart onderbroken sporen dus in gedachten doorgetrokken konden worden. Vergelijking met
Romeinse steden in het buitenland (in Nederland was er weinig voorhanden) leverde al snel
aanwijzingen op voor stedelijke bebouwing en een deel van de stadsplattegrond. Dat was de basis
voor een in 1979 bij de redactie van Westerheem ingediend concept voor een artikel. 600 In 1980 zag
de auteur in een waterleidingsleuf in de volkstuinen over ongeveer twintig meter lengte losse
breukstenen van een groot fundament dat bevestigde dat daar nog belangrijke sporen aanwezig
waren. 601 De contouren van de Romeinse stad doemden geleidelijk op.
De voortgang in 1984-2009
De eerste resultaten konden in 1982 worden gepubliceerd in Westerheem. Een rechthoekig
stratenplan met bouwblokken (insulae) die naar buitenlands gebruik genummerd werden. Verder de
reconstructie van een winkelstraat en de driedeling in de inrichting van de betreffende woningen. Het
waren allemaal zaken die tot dan in Nederland nog niet bekend waren. Na lezing van het artikel
benaderde W. Jung de auteur met een plan om de exacte ligging van dit Forum Hadriani vast te
stellen. Bij gebrek aan referentiepunten was immers onzeker waar precies de opgegraven sporen
lagen ten opzichte van de moderne plattegrond. Een inventariserend onderzoek met grondboringen
was nodig om de oude stad terug te vinden en nieuwe waarnemingen te koppelen aan de oude. De
provinciaal archeoloog van Zuid-Holland en de gemeente Voorburg hadden toestemming gegeven
waarop het onderzoek in 1982 van start was gegaan. De stadsmuur bleek met de grondboor
gemakkelijk herkenbaar als een honderden meters lang stenen spoor. Met zo'n vijfhonderd
grondboringen lukte het in de periode tot en met maart 1984 de ligging van de stadsmuur opnieuw
vast te stellen. Er kwam zelfs een tot dan onbekend deel van de stadsgracht over een lengte van
vijftig meter tevoorschijn. Daarmee was aangetoond dat het ommuurde deel van de nederzetting in het
oosten groter was dan Holwerda had gesteld. En aan de kant van de Vliet werd het tot dan bekende
muurdeel met vijfentwintig meter verlengd. De resultaten zijn in 1984 gepubliceerd (afb. 4.10 –
4.11). 602
Dankzij de goede contacten van Jung met de gemeente Voorburg, werd duidelijk dat het nog niet
opgegraven terrein dat gezien de proefboringen hoogst waarschijnlijk ook binnen de Romeinse
ommuring lag, door nieuwbouw werd bedreigd. Er waren zowel plannen voor de bouw van woningen
als de aanleg van een woonwagenkamp waarvoor drie tot vier meter diep geheid moest worden. Er
werd een publicitair offensief gestart en het initiatief genomen voor een verkennend onderzoek. De
situatie werd aangekaart bij de provinciaal archeoloog D.P. Hallewas die in een brandbrief aan het
gemeentebestuur 27 april 1984 wees op het belang van de sporen en de noodzaak van verkennend
onderzoek. Publicitair gezien was het belangrijk dat in de zomer van 1984 een tentoonstelling over
Romeins Voorburg werd gehouden in het plaatselijke museum Swaensteyn. Het lukte hierover een
bijna paginagroot artikel te plaatsen in de Zaterdagbijlage van NRC Handelsblad waarmee het
onderwerp stevig op de kaart stond. 603
Ook werd in het veld gezocht naar argumenten om de gemeente te doen afzien van de
bouwplannen. Onder auspiciën van de provinciaal archeoloog werd besloten tot een verkennend
onderzoek ten oosten van de Arentsburghlaan. 604 Het ging om het sportveld (‘trapveldje’) dat blijkens
de grondboringen ook hoogst waarschijnlijk tot de stad behoorde. In totaal zou circa 1.000 vierkante
meter onderzocht worden, waarvan het merendeel noodonderzoek tijdens de aanleg van een
gasleidingsleuf en ijsbaan. 605 Allereerst ging eind september 1984 een klein onderzoek van start op
het grasveld ten noorden van de volkstuinen, lokaal bekend als het trapveld. Daarbij werd in twee
600 Aangeboden 9 juli 1979, gepubliceerd Buijtendorp 1982.
601 Buijtendorp 1982,147, afb. 10 en noot 18; Buijtendorp 2011 (in voorbereiding). De leidingsleuf lag parallel aan de
Arentsburghlaan op ruim 10 meter afstand daarvan.
602 Buijtendorp en Jung 1984.
603 Buijtendorp 1984a.
604 Brief d.d. 17 april en 9 augustus 1984 van provinciaal archeoloog D. Hallewas aan het college van Voorburg.
605 Buijtendorp 1989b,24-25 en 28.
94