Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

Prinses Mariannelaan is deze voormalige perceelgrens nog herkenbaar in de tegenwoordige
afscheiding tussen het park en de aangrenzende achtertuinen van de woonhuizen.
De ontwikkeling vlak langs de Vliet is ook van groot belang bij de interpretatie van de kaarten van
Reuvens. De landhuizen bevonden zich zo’n vierhonderd meter van de straatweg, de huidige Prinses
Mariannelaan. Ze stonden vlak aan de Vliet waar voorheen een paar boerderijen hadden gestaan. Bij
de opgraving van BAAC kwamen perceelgrenzen van een oude boerderij tevoorschijn die
waarschijnlijk in de tweede helft van de 13 e eeuw is aangelegd, dus in de periode na de aanleg van de
Vliet tussen 1170 en 1250 na Chr. Op een proceskaart uit 1559-60 staan twee boerderijen die
voorlopers lijken van de latere landgoederen. 461 Bij de opgraving kwam een perceelsloot loodrecht op
de Vliet tevoorschijn die ongeveer in de periode 1600-1650 aangelegd moet zijn en ongeveer
samenvalt met de latere scheiding tussen het latere Arentsburg en Hoekenburg. 462 Bekend is dat in
1632 op de plaats van het latere landgoed Hoekenburg een woning stond die toen is afgebroken en
vervangen door een nieuwe woning. 463 Ten oosten hiervan kocht Cornelis van Lodesteyn in 1662
grond bij Arentsburg om er een landhuis te bouwen. In 1667 verkreeg hij onder meer de grond die
nodig was voor de toegang naar de hoofdweg, de Prinses Mariannelaan die destijds als Heerewech
werd aangeduid. Voor die gelegenheid is in dat jaar een kaart van de grenzen van het landgoed
gemaakt door landmeter Johan van Swiets. Daarop is ook de smalle strook land ten oosten van
Arentsburg zichtbaar. 464 Kort erop werd ten noorden van het landhuis een ruim honderd meter diepe
tuin aangelegd die in het noorden werd begrensd door een in deze tijd gebouwde tuinmuur. Delen van
deze bakstenen tuinmuur zijn bewaard gebleven en vormen nu de noordelijke begrenzing van het na
de opgravingen van BAAC en AAC gebouwde appartementencomplex met bijbehorende parkaanleg.
Waarschijnlijk is in deze periode langs de afscheiding met Hoekenburg een houten palissade
aangelegd. Bij de opgraving van BAAC kwam daarvan een paal tevoorschijn die dendrochronologisch
dateert uit 1666-1687. De scheidingssloot is waarschijnlijk bij deze gelegenheid zo’n tien meter naar
het oosten verplaats. 465 Nadat rond 1667 de tuinmuur klaar was, werd binnen de ommuring in de
daaropvolgende jaren een tuin aangelegd in de toenmalige Hollands classicistische stijl met haar
karakteristieke symmetrie.
In 1685 is het landgoed Arentsburg verkocht, bij welke gelegenheid door een landmeter een kaart
is gemaakt met daarop de tuininrichting. 466 Zichtbaar is de inmiddels verdwenen oprijlaan naar het
midden van de tuinmuur waar tegenwoordig de dichtgemetselde ingang nog herkenbaar is. Ook is te
zien dat ten noorden van de tuinmuur, aan de kant van de hoofdweg, een inmiddels verdwenen sloot
was gegraven waarvan Reuvens bij de tuinmuur de verstoringen vond. In het verlengde lag aan de
Vliet het inmiddels verdwenen landhuis dat er in de tijd van Reuvens nog wel stond. Het is belangrijk
dat op de kaart van 1685 de tuinindeling staat aan de kant van de Vliet. Reuvens heeft de met rijen
stenen afgebakende bordergrenzen van het zuidwestelijke deel namelijk opgegraven en op zijn
opgravingskaart aangegeven. Dat biedt een belangrijk aanknopingspunt met zijn kaart. Rond 1685
werd de tuin uitgebreid tot aan het burchpat bij welke gelegenheid, of nog iets later, een sloot langs dit
pad is aangelegd. De nieuwe eigenaar liet tussen 1685 en 1712 de tuin ombouwen in de modernere
Franse classicistische stijl. Daarbij is op een gegeven moment ook het teelland betrokken dat tussen
de tuinmuur en de straatweg lag. Er verscheen daar een zogeheten Sterrenbos. 467 Het resultaat is
zichtbaar op de kaart van de gebroeders Cruquius uit 1712 (afb. 2.10). Daarna is blijkens het
onderzoek van BAAC in de 18 e eeuw, en wel voor 1775, de scheidingsloot tussen Arentsburg en
Hoekenburg nog een keer naar het oosten verschoven, dit keer zo’n vijf meter. Dat is waarschijnlijk de
sloot zoals die door Reuvens is afgebeeld. Restanten daarvan zijn rond 1960 op het voormalige
terrein van Effatha gedempt. Iets noordelijker is in het huidige park Arentsburg nog een deel bewaard
gebleven als begrenzing met het huidige appartementencomplex. Deze sloot eindigt nu in noordelijke
richting bij de restanten van de tuinmuur.
Het voorste deel van de oorspronkelijk parkachtige entree is tegenwoordig bebouwd met
woonhuizen, maar in de richting van de Vliet is een deel bewaard gebleven in het park Arentsburg. De
voormalige oprijlaan kruiste via een houten bruggetje de inmiddels verdwenen sloot langs het
burchpat, en kwam via een boomgaard met onder meer kersenbomen uit op de stenen tuinmuur. Het
is een geluk dat deze zeventiende-eeuwse tuinmuur deels bewaard is gebleven, inclusief een later
dichtgemetselde uitstulping die de plek van de oorspronkelijke entree markeert. Achter de tuinmuur
lag in de tijd van Reuvens een moestuin en tuinmanshuis waarnaar hij hier en daar in zijn verslagen
461
Bink en Franzen 2009,116 en 441; Langerak 1988,22-23.
462
Sloot 1 uit de opgraving van BAAC: Bink en Franzen 2009,117.
463
Briels 2010,15.
464
Afgebeeld in Blok 2006,399-400 en aanwezig in het gemeente-archief Voorburg-Leidschendam.
465
Bink en Franzen 2009,117-118 en afb. 5.30 (‘sloot 2’).
466
Afgebeeld in Blok 2006,401 en aanwezig in het gemeente-archief Voorburg-Leidschendam.
467 De Jonge 2004,5.
77