Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

zware groene glazen fles met breed handvat. De inscriptie en fles waren volgens Junius in het bezit
gekomen van de bij Rijswijk wonende Henricus Crusius (Henri Croesinek), heer van Benthuizen. 316
Beide vondsten zijn niet meer te achterhalen. Dat geldt ook voor een vermoedelijke wijnzeef die
volgens Junius uit dezelfde akker tevoorschijn kwam en zich in Den haag bevond in de verzameling
van historicus Adrichemius (Chr. Van Adrichem, 1533-1585) . De beschrijving als een scheplepel met
zeef duidt onmiskenbaar op de veel door de Romeinen gebruikte functie als wijnzeef. Dat deze van
goud was, zoals Junius zeer stellig beweerd, zou zeer bijzonder zijn. 317 Het is waarschijnlijker dat hij
van het gebruikelijke geel koper was en van de lucht afgesloten is geweest, bijvoorbeeld onderin een
waterput. Koper kan in dergelijke condities soms sterk op goud lijken. De door Junius vermelde
aantasting met gaatjes in het handvat zou beter bij koper passen omdat zuiver goud niet wordt
aangetast. Junius zelf schrijft het ontstaan van gaatjes toe aan gebruik van inferieur goud.
De glazen fles is zeer waarschijnlijk identiek aan het exemplaar dat later werd afgebeeld door
Scriverius (afb. 1.3). Dergelijk compleet glaswerk is vaak uit graven afkomstig, waarmee het de eerst
vermelde grafvondst uit Voorburg zou kunnen zijn. Scriverius schreef over de vondst: “Veel
vreemdlichheden ende antiquiteyten worden daer oock gevonden/Onder andere dese glase kan van
groenen coleure/ die wonder dick is/ met het oor ofte handt-vatsel/ dat oock insonder breet is”. Verder
vermeldt Scriverius dat de door Junius genoemde inscriptie van een sevir Augustales door een boer is
gevonden bij het ploegen: “Daer is oock bij een lantman int ploegen des ackers gevonden een
vierkante steen met dit naervolgende opschrift” [volgt tekst van de inscriptie]. 318 Dat de fles en de
inscriptie volgens Junius op dezelfde akker tevoorschijn kwamen, zou kunnen betekenen dat de
inscriptie aan de rand van de nederzetting is gevonden, in de buurt van de graven. Wijnzeven zijn ook
bekend uit grafvondsten. Maar de gouden kleur zou zoals gezegd ook op andere
vondstomstandigheden kunnen wijzen.
Scriverius beschrijft kort de muntvondsten uit “Voorburg, alwaer onder andere penninghen een
ghevonden is gheteeckent aen d’een sijde met Elinus, ende Dorestadum”, waarin hij Junius volgt. Ook
noemt hij Romeinse munten: “Maer veel ouder zijn daer oock ghevonden die met het aensicht ende
opschrift te kennen gheven dat is van Nero, Antoninus Pius ende Aurelianus gheslaghen sijn ende
ghemaekt”. 319 Hij lijkt zich daarbij te baseren op de munten die Aurelius, Heda en Junius al eerder
hadden vermeld. In een later publicatie geeft Scriverius aan zelf bij “de boeren” Romeinse
“Penninghskens” gekocht te hebben met de portretten van Romeinse keizers die een lauwerkrans
droegen. Helaas geeft hij daarvan geen nadere determinaties. 320
Kort erop, in de jaren 1624 -1628, zijn de nodige vondsten gedaan. In de periode juni 1624 tot
maart 1625 kwamen drie Romeinse inscripties tevoorschijn. Allereerst is er een door Thomas Segetius
beschreven steen waarover Gotfridus Hegenitius publiceerde in een reisverslag. Het gaat om een
wijaltaar voor onder meer de Egyptische godin Isis die op 7 juni 1624 is opgegraven. Op 15 november
van hetzelfde jaar werd een door het ‘gilde van vreemdelingen’ opgericht altaar naar boven gehaald.
Weer een aantal maanden later, op 17 maart 1625 werd nog een altaar opgedolven. Ze zijn alle in
1632 beschreven door Boxhorn. Dat ze alle drie zo kort achter elkaar tevoorschijn kwamen, kan
betekenen dat ze in de buurt van elkaar zijn gevonden. 321
Kort na de vondst wordt een deel van het hoger gelegen terrein ergens in de periode 1626 – 1628
afgegraven. Dit om de Romeinse stenen te hergebruiken, een lot dat veel Romeinse ruïnes destijds
ondergingen. Ruim een halve eeuw later, in 1685, werd een en ander beschreven door de historicus
Van Leeuwen. Deze melde dat het terrein “omtrent de jare 1626 of 1628 uitgegraven werdende om
den duift- of trassteen waaruit dezelve bestonden”. Met ‘trassteen’ bedoelde hij Romeins tufsteen. Bij
die gelegenheid kwam een groot aantal “antiquiteiten” tevoorschijn, waaronder “een groote aarden pot
… in dewelke omtrent een wateremmer vol zilveren penningen”. Deze waren geslagen door
“verscheyde Roomse kaiseren”. 322 Misschien verwijst Engelberts in 1799 naar dezelfde schat als hij
schrijft over een in Voorburg gevonden “grote pot met gouden en zilveren en koperen penningen van
Hadrianus, Marcus Aurelius en L. Verus”. De combinatie van gouden, zilveren en koperen munten is
in Romeinse muntschatten echter vrij uitzonderlijk. Bovendien verwijst Engelberts naar Buchelius en
Heda waar deze munten wel worden genoemd, maar niet als onderdeel van een muntschat. Mogelijk
heeft hij zaken door elkaar gehaald. 323 Buchelius schrijft in 1643 dat er de afgelopen tijd zeer veel
316
De namen Croesinek en Rijswijk staan ook handgeschreven in een geannoteerd exemplaar van Junius 1588 (collectie
auteur), zie foto in De Jonge, Bazelmans en De Jager 2006,344; Westreenen van Tiellandt 1826,21.
317
Junius 1588,314-316.
318
Scriverius 1612,29-30.
319
Scriverius 1612,23-30; Van Wijn 1800,II,16.
320
Scriverius 1663,206.
321
Boxhorn 1632b,177-178 (Latijnse editie; in de Nederlandse editie 1632a worden de stenen niet beschreven).
322 Van Leeuwen 1685, I.5; Holwerda 1923,1-2.
323 Engelberts 1799,345.
62