Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

als gevolg van de geldhervorming van 64 na Chr. grotendeels uit omloop geraakt in de periode 64 –
75 na Chr. Ze zijn daarom karakteristiek voor muntcirculatie van vóór die tijd. 1126 Dat blijkt ook in
Nijmegen waar in de nederzetting op en rond het Valkhof ruim zestig procent van de zilveren munten
vóór 64 is geslagen, terwijl op het terrein van de latere legioenvesting alleen maar denarii van na dat
jaar tevoorschijn kwamen. In het jongere Noviomagus is het beeld wederom vergelijkbaar met dat in
Voorburg: op één na zijn de opgegraven zilveren munten uit de keizertijd daar jonger dan 64 na
Chr. 1127 Oude gebruiksvoorwerpen, zoals een kapfibula die vóór 40 na Chr. is vervaardigd, illustreren
dat er in Voorburg al wel vroeg bewoning was.
Het is niet gezegd dat het in Voorburg om een eenvoudige inheemse nederzetting gaat. De brede
verspreiding van de sporen zet wat dat betreft zeker aan tot waakzaamheid (afb. 3.1). Hoewel de
bewoners blijkens het overwegend handgevormde gebruiksaardewerk waarschijnlijk inheems waren,
kan wel sprake zijn van een lokale elite gezien de vondst van mogelijke prestigegoederen. Zo zijn er
tussen het importaardewerk relatief veel vroege amfoorfragmenten aangetroffen, wat zou kunnen
betekenen dat de bewoners in Voorburg al vroeg konden beschikken over bijvoorbeeld Romeinse
wijn. 1128 Een ander voorbeeld zijn fragmenten van het kostbare millefiori glas. 1129 Dergelijke vondsten
wijzen op een lokale elite, hoewel familieleden in militaire dienst ook voor verspreiding buiten de elite
konden zorgen. 1130 Overigens is het mogelijk dat vondsten uit deze periode in het Voorburgse
materiaal ondervertegenwoordigd zijn. Het ziet er namelijk naar uit dat Reuvens niet altijd tot de
inheemse laag gegraven heeft. En Holwerda had weinig aandacht voor deze fase. Tijdens de
opgravingen van 2005 en 2007-2008 kwam ook weinig vroeg materiaal tevoorschijn, maar die
opgravingen lagen beide op de lager gelegen drassige flank van de strandwal waar bewoning in de
beginperiode minder aannemelijk is.
Als er in Voorburg al leden van de inheemse elite woonden, was het daarmee nog niet een
centrale plaats. Zoals aangegeven, woonden de leden van de inheemse elite namelijk verspreid over
het platteland. Bovendien was er niet echt sprake van een centrale leiding. Bij de Germanen was
doorgaans sprake van deelstammen met ieder hun eigen aanvoerders, waarbij men slechts in
perioden van crisis een centraal leiderschap erkende. 1131 “In vredestijd is er geen centraal bestuur”
merkte Caesar al op over de Germanen en schreef: “wanneer een stam een verdedigings- of
aanvalsoorlog voert, dan worden de magistraten gekozen die in die oorlog de leiding hebben en die
beschikken over leven of dood”. 1132 Van de Bataafse opstand is bekend dat Brinno pas bij het begin
van de opstand tot aanvoerder van de Cananefaten werd benoemd. Dit gebeurde door hem op een
schild te heffen. De elite kan best periodiek bij elkaar zijn gekomen in een stamraad of bestuur van
een pagus, maar kon dat combineren met een woonplaats op het platteland.
De resten van inheems aardwerk met zuidelijke invloeden zouden passen in het beeld dat een uit
het zuiden afkomstige elite door de Romeinen aan het hoofd was gesteld van de lokale bevolking die
vooral van noordelijke bevolkingsgroepen lijkt af te stammen. Maar met de beperkte gegevens hebben
de paar handgevormde scherven weinig bewijskracht. Voor de inwoners van Voorburg valt daar met
de beperkte gegevens al helemaal weinig over te zeggen.
Een fase van groeiende Romeinse invloed (periode 0b, circa 50 – 69 na Chr.)
Terwijl het opgegraven deel van Voorburg in de eerste helft van de 1e eeuw dus vooral een inheems
karakter had, is duidelijk dat in de tweede helft van de 1e eeuw de Romeinse invloed begon toe te
nemen.
De activiteiten van Corbulo halverwege de 1 e eeuw, en vooral de aanleg van het Kanaal van
Corbulo (fossa Corbulonis), moet de nodige invloed hebben gehad. Naast de aanleg van enkele
nieuwe castella, gaf Corbulo ook opdracht tot het graven van het Kanaal van Corbulo. Waarschijnlijk is
bij de aanleg (voor een deel) gebruik gemaakt van de eerder genoemde natuurlijke geulen die langs
de strandwal liepen in de richting van de Oude Rijn en de Maas. Tacitus meldt dat in 47 na Chr. de
legaat van Germania Inferior, Quintus Sanquinius Maximus, overleed en werd opgevolgd door Corbulo
die kort daarop tegen de Chauken vocht. Ondanks successen kreeg hij van keizer Claudius opdracht
zich terug te trekken achter de Rijn, en werd voor een triomftocht naar Rome teruggeroepen. Dio
1126
Illustratief is een in 1996 gevonden muntschat uit Vechten uit circa 75 na Chr: Hessing 1999b,59-61 en afb. 49.
1127
Mac Dowall 1992,33-34 en 41.
1128
Buijtendorp 1988a,107; Holwerda 1912b,28 over vroeg aardewerk (de daar vermeldde Italiaanse terra sigilatta was volgens
Holwerda 1923,110 uit La Graufesenque).
1129
Holwerda 1923,153; uit de stort van de opgraving van BAAC kwamen twee randfragmenten van een laat stuk millefiori glas
dat vanaf het midden van de 1e eeuw tot in de 3e eeuw dateert (Bink en Franzen 2009,315 en bijlage 6 nr. 1).
1130
Enckevort 2003,366.
1131
Bloemers en Van Dorp 1994,268; Bazelmans 1999,3.
1132
Caesar, De bello Gallico VI 21.1, vertaling Katwijk-Knapp 1987,137.
163