Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

gesneden, mogelijk een messeheft”. 569 Volgens J.G.N. Renaud zijn bij de bouw van de huizen
verschillende Romeinse waterputten leeggehaald waarbij veel Romeins schoeisel tevoorschijn kwam
dat werd verzameld door een omwonende. Een poging van Van Driel-Murray, specialist Romeins leer,
om deze vondsten te achterhalen bleef zonder resultaat. Het is goed mogelijk dat het om putten gaat
die al door Holwerda waren opgegraven, hoewel de grote hoeveelheid nieuwe vondsten suggereert
dat het (deels) om nog niet eerder opgegraven putten gaat. 570
In 1938 verrees op het terrein van Effatha een vrijstaande aula annex kapel, dat alles wederom
zonder gericht archeologisch onderzoek. Wel meldde W. Rosenbaum bij deze gelegenheid de vondst
van “een gave urn en enkele gebroken urnen” plus enkele munten. Ook zouden volgens Rosenbaum
enkele leraren van het instituut complete potten mee naar huis hebben genomen. 571 Veel van de
vondsten van verzamelaars zijn verspreid geraakt en niet te traceren. Slechts af en toe duikt er weer
iets op. Zo ontdekte Robert Hirschel, voorzitter van de Archeologische Werkgroep Leidschendam
Voorburg recentelijk in het Kralings museum in Rotterdam een vijftien centimeter hoog bronzen
kannetje dat in het begin van de 20 e eeuw bij Arentsburg gevonden zou zijn. Het was afkomstig van
de overleden mevrouw Vaes-Elias. 572
Ook na de Tweede Wereldoorlog werd het nodige verstoord zonder archeologische
begeleiding. 573 In 1950 kwam op het terrein van Effatha het ‘witte paviljoen’ gereed en vonden in 1953
verbouwingen aan het landhuis Arentsburgh plaats. Rond deze tijd werd een uitbreiding van het
landhuis Hoekenburg naar het oosten gerealiseerd. Verder kwamen in december 1951 een stuk van
een Romeinse vloer en ander Romeins materiaal tevoorschijn bij de bouw van villa’s langs de
Effathalaan. En in 1953 werd langs de Arentsburghlaan tot op het terrein van Effatha een 350 meter
lange riolering aangelegd. W. Rosenbaum heeft toen onder meer “puntige palen aangetroffen van
ruim één meter lengte” en “afdrukken van een tenen vlechtwerk”. In 1956 werd op het terrein van
Effatha zonder archeologische begeleiding een school gebouwd.
In hetzelfde jaar vonden ten oosten van het terrein werkzaamheden plaats aan de
Fonteijnenburghlaan. Bij de aanleg van een riolering richting de Vliet kwam volgens W. Jung in het
verlengde van de noordelijke stadsmuur een dubbele gracht in het profiel tevoorschijn. 574 J. Váhl, die
volgens Jung getuige was, schreef er in september 1956 over in een brief aan de ROB. 575 Volgens
Váhl “kon de heer J. Raue enige foto’s van spitsgrachtprofielen maken. Ook hebben we
profieltekeningen gemaakt. Duidelijk waren grachten achter elkaar, palissaderingen en gebouwsporen
waar te nemen. Er kwamen veel scherven tevoorschijn.” Jung was zelf niet bij de waarneming, maar
weet nog wel waar Váhl hem de foto’s liet zien en de plek aanwees waar ze zijn gemaakte. Het leek er
volgens Jung op dat de grachten in het verlengde van de noordelijke gracht richting het oosten de
Fonteijnenburghlaan kruisten. Of de grachten of sloten ook Romeins waren kon Jung niet van de
foto’s afleiden. 576 Helaas zijn deze foto’s en tekeningen niet meer te achterhalen.
In dezelfde brief waarschuwt Váhl dat binnen enkele dagen begonnen zal worden met graafwerk
ten behoeve van de fundamenten van de te bouwen Fonteijnkerk. Dat heeft geleid tot het misverstand
dat de grachten bij deze kerk zijn waargenomen. 577 Maar toen Váhl de grachten in deze brief
beschreef moest het werk aan de kerk nog beginnen. Hij maakte zich die zaterdag zorgen omdat de
volgende dinsdag al begonnen zou worden met het graafwerk bij de kerk. En er was meer: “Een oude
brug over de Vliet wordt verder weggehaald en er wordt weer een stuk van de oever van de Vliet
afgesneden”. Waarnemend directeur Modderman van de ROB verwees Váhl een paar dagen later
naar het RMO “aangezien het onderzoek, dat er in de loop der jaren heeft plaatsgevonden, steeds
door deze instelling is verricht”. Uiteindelijk ging H. Brunsting samen met Váhl de inmiddels gegraven
bouwput bij de Fonteijnkerk bekijken. Daar werd geconstateerd “dat er inderdaad sporen van een
Romeinse nederzetting voor den dag zijn gekomen; deze bleken echter van geen belang voor een
verder onderzoek” aldus de toenmalige RMO-directeur Van Wijngaarden in een brief aan
Modderman. 578 Later, rond 1965, werd ter hoogte van de waargenomen grachten aan de
Fonteijnenburghlaan zonder enige vastgelegde observatie een tweede kerk gebouwd, de Roomskatholieke
kerk van de Verrezen Christus.
569
VORVGK 1929,52; zie ook VORVGK 1925,73; 1926,67; 1928,63; 1930,53; 1931,77; 1932,65; en 1939,90; Byvanck
1947,146; Buijtendorp 1989,22; meldingen kwam van onder meer N.J. Pabon, W. van der Knaap en R.J. Forbes.
570
Van Driel-Murray 1978,46-47 en 145.
571
De Jager en Raemakers 2000,fig. 4; brief Rosenbaum aan de ROB d.d 22 januari 1954 (correspondentie-archief ROB, map
Voorburg).
572
Hirschel 2008; exacte herkomst en vinddatum is overigens onbekend.
573
Een handig overzicht in De Jonge, Bazelmans en De Jager (red) 2005,483-492 en De Jager 2005.
574
Zie brief W. Jung in De Jonge, Bazelmans en De Jager 2006,253 en 483.
575
Brief d.d. 22 september 1956 aanwezig in oude correspondentiearchief van de ROB.
576
Mondelinge mededeling van W.Jung aan de auteur.
577
De Jager 2006d,250-251 en 253.
578
Brieven d.d. 25 september en 18 oktober 1956 in oude correspondentiearchief ROB.
90