Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

op zijn hoogtepunt alleen al in Rome dagelijks vijfduizend doden veroorzaakte. In 270 na Chr. zou ook
de Romeinse keizer Claudius Gothicus eraan bezwijken. 2152
De vondsten van na 250 na Chr. zijn in Voorburg schaars. Holwerda noemt twaalf scherven van
zwartglimmende spreukbekers en beeldt er zeven af. Die zeven worden door Künzl toegeschreven
aan Groep I-V uit de periode 255-315 na Chr. 2153 Een exemplaar valt aan de eerste groep uit circa
255-260 na Chr. toe te schrijven. 2154 Drie andere exemplaren horen bij de tweede groep uit 260-270
na Chr. 2155 Drie exemplaren zijn niet nader te determineren dan groep I-V en kunnen dus ook nog iets
jonger zijn. Onder het met de laatste inzichten onderzochte aardewerk van de opgraving van BAAC uit
2005, zijn een ruwwandige kom Niederbieber 105 en bijbehorende deksel type 120b mogelijk pas na
250 na Chr. vervaardigd. Dat is zeker het geval voor twee scherven gevlamd aardewerk uit Trier of
Speicher en waarschijnlijk ook voor een gesmoord bord. Verder zijn twee voeten van Low land na het
midden van de 3 e eeuw vervaardigd. 2156 Maar dat zijn uitzonderingen. Onder de 31 door BAAC
opgegraven fibulae bevindt zich bijvoorbeeld geen enkel exemplaar van na het midden van de 3 e
eeuw. 2157 En de opgravingen daarvoor hebben slechts één laat exemplaar opgeleverd dat vooral
populair was in de periode 250-275 na Chr. en tot het eind van de 3 e eeuw in gebruik bleef. Maar deze
scharnierfibula met lange scharnierarmen kwam op kleinere schaal ook al voor in de voorgaande
periode vanaf 230 na Chr. 2158
Naar het schijnt is in de periode 260 – 273 na Chr. in het kustgebied nog wel sprake van een
kortstondig herstel van de Romeinse invloed. Zo is omstreeks 265 na Chr. nog een verbouwing
uitgevoerd van de principia van castellum 6 in Valkenburg. 2159 Latinus Postumus (260-269 na Chr.),
commandant van de Rijnlegioenen, wist Germaanse aanvallen af te slaan. Vervolgens bracht hij in
259 of waarschijnlijk 260 na Chr. de noordelijke provincies onder zijn eigen gezag. 2160 Eutropius:
“Terwijl Gallienus de staat aan zijn lot overliet, werd het Romeinse Rijk in het westen bezet door
Postumus”. 2161 De eveneens betrouwbare auteur Orosius schreef: “Postumus maakte zich meester
van de macht in Gallië, tot groot voordeel van de Staat. Want in een tijdperk van tien jaar heeft hij met
grote moed en matiging zowel de vijanden, die de baas waren, verdreven, als de provincies, die te
gronde gericht waren, in hun oude vorm hersteld”. 2162 Postumus kwam in Keulen aan de macht en
veroverde kort erop Groot-Britannië, waarschijnlijk in 261 na Chr. Bij die Britse campagne zal het
gebied rond de monding van de Rijn zoals gebruikelijk een steunpunt zijn geweest. Postumus
regeerde over een deel van het Rijk (het zogeheten Imperium Galliarum) dat naast de Germaanse
provincies ook Spanje en Groot-Brittannië omvatte. Verschillende castella werden vanaf het begin van
zijn regeringsperiode weer in gebruik genomen, zo suggereert een piek in de muntpatronen voor de
jaren 260 – 273 na Chr. 2163 Een dergelijk muntbeeld komt ook naar voren wat betreft versterkingen
langs de kust, waaronder Aardenburg en waarschijnlijk Domburg en Westerschouwen, en eveneens
Ockenburg. 2164
In Voorburg zijn tijdens de opgravingen van Reuvens en Holwerda vier munten van Postumus
(260 – 269 na Chr.) gevonden, en kwam ook een munt van Claudius Gothicus (268 – 270 na Chr.)
tevoorschijn, de officiële keizer in Rome. 2165 Daarbij valt op dat al deze munten door Reuvens zijn
gevonden en niet door Holwerda. 2166 Hetzelfde geldt voor de munt van Gallienus. Bij het onderzoek in
1988 kwam bij de waterput een tweede munt van Gallienus tevoorschijn, dus wederom op het door
Reuvens onderzochte terrein. Enige uitzondering is de antoninianus van de Gallische tegenkeizer
Victorinus (268 – 270 na Chr.) die in 2005 tijdens het onderzoek van BAAC is opgegraven. 2167 Hoewel
de aantallen te klein zijn voor harde conclusies, zou het kunnen betekenen dat in het derde kwart van
de 3e eeuw de bedrijvigheid in het door Holwerda onderzochte westelijke deel van de stad sterk was
2152 Jones 1979,238 o.g.v. boek Brotwell uit 1967 over plagen; Cartwright en Biddiss 2000,11-12 en 15.
2153 Holwerda 1923,122 afb. 91 (=plaat LVII) onder nr. 87; Künzl 1997,135, Abb. 44 (Voorburg-Arentsburg is locatie nr. 10, code
ARE): ARE 1 t/m 7.
2154 Künzl 1997,9 en 20 noot 57: vroege type 1.1x.
2155 Künzl 1997,9 en 56: ARE 3, ARE 4 en ARE 7.
2156 Bink en Franzen 2009,58,127, 155, 201-202, 417 en 450.
2157 Hendriksen 2009,280-287 en tabel 8.12.
2158 Kemmers 2000,44-45.
2159 Graafstal 2002,20.
2160 Er is enige discussie of Postumus in 259 of 260 na Chr. de macht greep.
2161 De Boone 1954, 34; Thoen 1978,196; Eutropius, Breviarium IX,11,1. Vertaling in Willems 1986a,432
2162 Vertaling Rogge 1996b,68; Orosius, Historiarum adversum paganos libri VII, 8,22.10.
2163 Zie onder andere Ozinga e.a. 1989,41 voor Utrecht; De Boone 1954,35; Willems 1986,432.
2164 Baart 1990,37; Waasdorp 1999a,174; Besuijen 2008,44.
2165 Holwerda 1923,147-148 met in alle vier de gevallen naam Postumus leesbaar. Slechts twee exemplaren zijn nog aanwezig
in het RMO (tabel A1); zie o.a. Reuvens Dagboek II,277.
2166 Ze komen namelijk al voor op de inventarislijst met 170 door Reuvens opgegraven munten (inventarisnummers 1174a t/m
1174z en 1174aa t/m 1174mm).
2167 Kemmers 2009a,269 tabel 8.8.
305