Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

ijvoorbeeld een duiker in de grachten en het mogelijk verplaatsen van een deel van de vloothaven.
Zeker indien gekoppeld aan waarnemingen in de rest van het Cananefaatse gebied, kan dat tot nieuwe
inzichten leiden. Verder is de strijd tegen het water onder het motto ‘Nederland Waterland’ een rode draad
in de Nederlandse monumenten op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. 17
Daarnaast is Voorburg van oudsher een potentiële ‘typesite’ voor aardewerk. Reuvens begon al als
een van de eerste archeologen met een classificatie van de terra sigillata op basis van de grote
hoeveelheid die hij had gevonden. En bijna een eeuw later publiceerde Holwerda in 1923 in zijn
eindverslag een beschrijving van het aardewerk die nog lang vaak werd aangehaald. De opgraving van
BAAC voegde daar nog een grote hoeveelheid aardewerk aan toe, met ook een aantal gedateerde
contexten zoals het depot van vermoedelijk een handelaar in vaatwerk. Daarna leverde de opgraving van
het AAC in 2007-2008 nog eens een vergelijkbare hoeveelheid scherven op. Met in totaal alleen al zo’n
vijfenhalfduizend versierde scherven terra sigillata, is het totale aardwerk corpus inmiddels zeer
omvangrijk en een aparte publicatie waard. Maar ook voor bepaalde andere vondstsoorten is een rol als
typesite weggelegd. Zo vormen de 68 loden netverzwaringen een van de grootste complexen die bekend
zijn. 18
Door genoemde combinatie van factoren biedt Forum Hadriani een zeldzaam duidelijk beeld van de
oorspronkelijke opzet van een Romeinse stad aan de grenzen van het Romeinse Rijk. Het is extra
interessant omdat het een door Hadrianus opnieuw ingerichte stad is waarvan in het westen van het
Romeinse Rijk verder weinig voorbeelden bekend zijn. Hadrianus nam de voor de ontwikkeling van
Europa belangrijke beslissing het Romeinse Rijk te consolideren. Hij deed dat met militaire middelen
zoals de muur van Hadrianus in Groot Britannië, maar ook door het initiëren van civiele projecten waarvan
Forum Hadriani een fraai voorbeeld is.
En Forum Hadriani is een wetland town die bijzondere informatie kan opleveren. De ongeschonden
resten bevinden zich grotendeels in onbebouwd terrein. En blijkens waarderend archeologisch onderzoek
zijn ze in ieder geval nog deels zeer goed geconserveerd, mede dankzij de natte bodem. Zo kwamen bij
het onderzoek in 2005 niet alleen houten vaten tevoorschijn, maar ook twee komplete houten
wagenwielen, een versierd stuk houtsnijwerk, delen van twee boomstamkano's, een tenen mand en
resten touw en leer (afb. 1). 19 En het onderzoek in 2007-2008 leverde naast wederom vaten, onder meer
een fraai geconserveerde houten steiger op en een peddel. Verder houten gebruiksvoorwerpen zoals een
kam en het houten heft van een beitel. En zelfs houten dakbedekking (holzschindeln) is opgegraven. 20
Schayes sprak al in 1838 op basis van de opgravingen van Reuvens van een ‘Nederlands Pompeji’. Die
term is nog steeds toepasselijk in de zin dat nergens anders in Nederland zo’n goed beeld ontstaat van
het uiterlijk van een Romeinse stad. Het voorvoegsel ‘Nederlands’ geeft aan dat het niet om een tweede
Pompeji gaat, maar wel om een sleutelsite voor de beeldvorming van het leven in en om Romeinse
steden. In deze studie wordt dat verder uitgewerkt. 21 Al met al levert de plaats archeologisch inzicht in een
wezenlijk bestanddeel van de Romeinse samenleving.
Daarnaast heeft het onderzoek methodologisch een en ander te bieden. Dat illustreren zes
invalshoeken die hier kort worden uitgewerkt:
• De antiquarische archeologie
• De geschiedenis van de archeologie
• De verbinding van provinciaal-Romeinse en Mediterrane archeologie
• De vertaling in economisch modellen
• De andere analytische raamwerken
• De virtuele archeologie
De antiquarische archeologie
Wereldwijd bezien is Forum Hadriani één van de eerste plaatsen waar professionele opgravingen zijn
uitgevoerd. Ook daarmee is er gelijkenis met Pompeji waar onderzoekers voor een deel moeten
werken met het resultaat van in 1748 gestarte opgravingen. 22 Methodologisch zou bij het onderhavige
onderzoek gesproken kunnen worden van ‘antiquarische archeologie’. Zonder een spade in de grond te
17
Buijtendorp 2010d.
18
Hoss 2009,90 op basis van 57 stuks uit de opgraving van het AAC; Hendriksen 2009,303 met 11 vondstnummers uit de
opgraving van BAAC.
19
Daalen en Kooistra 2009.
20
Hees 2008; Koot 2009; Lange 2009,105.
21
Schayes 1838; Buijtendorp 1990a over het ‘Nederlandse Pompeji’.
22 Daarover Laidlaw 2007.
19