Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

vóór de tijd van Reuvens. Tegenwoordig ligt hier een trapveldje met het maaiveld op ongeveer 0,3 tot
0,5 meter boven NAP. 900 Ter hoogte van de noordelijke Romeinse stadsmuur ligt de aangrenzende
Arentsburghlaan op circa 1,75 meter boven NAP. Dat is een hoogteverschil van minimaal 1,25 meter.
In de richting van de D.S. Veldhoenlaan loopt het niveau van het maaiveld nog iets verder op naar
circa 2 meter boven NAP.
Globaal gesproken loopt het huidige maaiveld van het door Reuvens en Holwerda onderzochte
terrein af van circa twee meter boven NAP ter hoogte van de noordelijke stadsmuur naar iets boven
NAP in de richting van de Vliet. Dat is over een afstand van circa vierhonderd meter een daling van
gemiddeld 0,5 procent. Bij het door BAAC in 2005 vlakbij de Vliet onderzochte terrein ligt het maaiveld
rond NAP tot 0,45 meter boven NAP, wat in de directe omgeving terugkomt in de grondboringen van
De Jager uit 2001. Het lager gelegen terrein ten oosten van de Arentsburghlaan loopt in de richting
van de Vliet geleidelijker af van ongeveer een halve meter boven NAP bij het trapveldje tot rond het
NAP niveau bij de volkstuinen aan de kant van de Vliet. Grondboringen op het terrein van de
polikliniek van het ziekenhuis nabij het trapveldje hebben uitgewezen dat het loopniveau daar rond
1960 vergelijkbaar op ongeveer 0,3 tot 0,4 meter boven NAP lag. Kort daarop is met de bouw van het
ziekenhuis als ophoging een zandpakket van gemiddeld 2,28 meter dikte aangebracht, en deels tot
3,1 meter dikte. 901 Het terrein van het ziekenhuis ligt daardoor tegenwoordig wat hoger tot circa 3
meter boven NAP bij het parkeerterrein. De top van de onderliggende strandwal loopt zoals aan het
begin van dit hoofdstuk besproken ook in de richting van de Vliet af. Langs de westelijke stadsmuur
gemeten, daalt het niveau vanaf de noordelijke stadsmuur in de richting van de Vliet ruim twee meter
van ongeveer 0,6 meter boven NAP ter hoogte van de stadsmuur naar 1,8 meter beneden NAP in de
zuidelijke wand van de opgravingsput van BAAC nabij de Vliet. 902 Gemiddeld ligt het zand dus onder
een laag van zo’n anderhalve meter.
Het loopniveau liep in de Romeinse tijd ook al zuidwaarts af in de richting van de Vliet. Ook toen
had het dalende verloop van de strandwal een belangrijke invloed. Zoals aangegeven is al in de
prehistorie een eerste bewoningslaag gevormd. Hieronder zal nader onderbouwd worden dat
aansluitend tot in de vroeg-Romeinse periode een laag is ontstaan met een totale dikte van enkele
decimeters. Daarboven is waarschijnlijk ergens in de 1 e eeuw een gemiddeld anderhalve decimeter
dikke laag stuifzand afgezet. De bovenkant van die vroege bewoningslaag bevond zich in het noorden
ongeveer 0,7 meter boven NAP. In de richting van de Vliet liep het niveau af en vormde de top van
kleilaag D1 een vroeg-Romeins loopniveau op ongeveer 0,7 meter beneden NAP.
Vervolgens is het Romeinse bewoningsniveau door gebruik, en aan de kant van de Vliet mede
door ophoging, nog met enkele decimeters gestegen. Het voor de tijd van Forum Hadriani in de 2 e
eeuw gereconstrueerde Romeinse loopniveau lag langs de westelijke stadsmuur ruim een meter
boven NAP in de noordwesthoek van de stad. Het loopniveau daalde tot iets meer dan een halve
meter beneden NAP bij de Vliet (afb.2.11). Dat betekent dat zich in het noorden op het vaste zand een
bewoningslaag van ruim een halve meter dikte bevond. Ter hoogte van de grote poort (Heliniumpoort)
was die bewoningslaag nog maar zo’n kwart meter dik, dat wil zeggen dat hier het door Holwerda
gereconstrueerde loopniveau sneller afliep dan de strandwal. Maar op een bepaald punt in de richting
van de Vliet draaide dat beeld om en nam de bewoningslaag weer in dikte toe. Verder is aan de kant
van de Vliet door de Romeinen in de loop van de 2 e eeuw grond opgebracht. Het valt niet uit te sluiten
dat er nog jongere hogere bewoningslagen waren, maar die zijn bij de opgravingen niet
teruggevonden omdat de grond vaak vrij diep verstoord is. Gezien het belang voor de ontwikkeling
van de nederzetting, wordt hier wat uitvoeriger stilgestaan bij de reconstructie van deze loopniveaus.
De opbouw van de bewoningslaag is in het noorden vooral bekend dankzij de profielen die
Reuvens maakte. Aan de zuidkant van de stadsvilla vond hij in 1828 een vrouwenskelet (afb. 1.11 en
8.2). De dag na de vondst liet hij tekenaar Bemme vlakbij het skelet een ruim twee meter lang profiel
tekenen van de bodem tot op het vaste zand (afb. 1.8). 903 De top van de strandwal bevond zich hier “5
voeten beneden den bovengrond”. Hoewel een schaalaanduiding ontbreekt, is duidelijk dat de
profieltekening in schaal 1 op 10 is uitgevoerd (tabel 1.1 en afb. 1.8). De laag op het zand is dan tot
het maaiveld 161 centimeter dik, wat in het dagboek is afgerond op vijf Rijnlandse voet (158
centimeter).
900 Hoogtes volgens www.edugis.nl in midden trapveldje 0,3 tot 0,5 meter boven NAP (afgezien van latere verhogingen), met
wat hogere niveaus aan de randen; vergelijk Buijtendorp en Jung 1984 afb. 4 lijn a-a.
901 Jansen 2008,21 en 25.
902 De Jager 2001a voor diverse NAP niveau’s (terrein H voor verlengde Arentsburghlaan); Jung en Milot 1993 (D.S. Veldhoen
Laan); Bink en Franzen 2009,443 en profielen bijlage 1; www.edugis.nl (GIS-portaal: huidige hoogtes).
903 Reuvens Dagboek I,239-241 en Dagboek II,203; volgens een aantekening bij het profiel lag het circa 7 ½ voet ten N. van W.
(2,4 meter).
134