Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

In zijn postuum in 1588 verschenen Batavia (afgerond tussen 1570 en 1575) besteedde
Hadrianus Junius ook aandacht aan het onderwerp (afb. 1.2). 304 Hij sprak van koning Elinus en nam
zodoende van de naam Aurindelinus alleen het laatste deel over. Hier vertaald uit het Latijn schreef
Junius over “het zeer oude en bekende kasteel van Elinus (‘arx Elini’), waarvan de kroniekschrijvers
een andere Midas maken, hem noemende Eseloor, met oren der edelen”. De ruïne was volgens hem
“niet ver weg van ’s Gravenhage, bij het dorp Voorburg, en was “vele morgen (multorum iugerum)
groot. Hij meldt verder dat de “ruïnes en onderaardse constructies onder de aarde liggen”. Te denken
valt onder meer aan de kelders en verwarmde vloeren waarvan Reuvens de grotendeels uitgebroken
restanten heeft opgegraven. Interessant is dat Junius schrijft dat men er “in de afgelopen jaren
oneindig veel munten van alle soorten heeft uitgegraven. Ik heb er onder deze enkele gouden munten
gezien, met aan de eene zijde de tekst Elinus, en aan de andere zijde Dorestad”. 305 Het is interessant
dat Junius meerdere van deze munten (aureos nummulos) zag. 306
Het gaat bij het genoemde munttype hoogst waarschijnlijk om een goudstuk (triens) van
Madelinus geslagen in Dorestad (Wijk bij Duurstede) zoals al in 1734 is gesuggereerd door
Cannegieter. 307 Overigens is er een goede kans dat de Voorburgse goudstukken imitaties zijn. Van de
circa vijfhonderd munten die inmiddels van Madelinus bekend zijn, is namelijk viervijfde een imitatie. 308
Madelinus was eerst actief in Maastricht en sloeg vervolgens in het tweede kwart van de 7 e eeuw geld
in Dorestad. Daarna werden nog tot circa 680 na Chr. imitaties geslagen. Het ging onder meer om
munten met op de voorzijde het uit bolletjes gevormde borstbeeld van een Merovingische koning
kijkend naar rechts en het omschrift 'DORESTATI FIT' (geslagen in Wijk bij Duurstede). Op de
keerzijde staat op een breed voetstuk een kruis en het opschrift 'MAD.ELINUS M' (Madelinus,
muntmeester). Omdat ‘Elinus’ los staat, meende Junius daaruit de naam van de afgebeelde heerser af
te kunnen lezen. Dat was voor hem een sterk argument omdat munten in die tijd als een van de
belangrijkste informatiebronnen werden beschouwd. Hij zou in zijn conclusie eventueel gesterkt
kunnen zijn door de vondst van naamstempels op terra sigillata. Er zijn in Voorburg namelijk vijf
stempels opgegraven van pottenbakker Ellenius die in de 2 e eeuw actief was in Les Allieux. 309 De
vondst van 7 e eeuwse munten strookt met andere aanwijzingen dat de Romeinse ruïne in de vroege
Middeleeuwen nog steeds volk trok, zoals dat bij de meeste Romeinse versterkingen het geval was.
Zoals wordt besproken aan het slot van hoofdstuk 8, zijn verschillende vroeg-Middeleeuwse vondsten
in Voorburg gedaan. De opmerking van Junius is daarom zeker geloofwaardig.
Martinus Hamconius geeft in 1609 hetzelfde verhaal van koning Elinus vrij uitvoerig weer, waarbij
de koning ook een voornaam krijgt: “Ridzardus Elinus”. Hij meldt verder dat het terrein bekend staat
als de “heuvel van koning Aurendulius” (montem regis aurendulii) en stelt evenals Snoy dat deze tien
morgen (decem iugera) groot is. 310 Scriverius geeft dezelfde maat. Hij stelt dat “de fondamenten
genoeg betuygen dat een machtigh swaer gebouw gestaen heeft”. 311 In de algemene omschrijving
volgt hij zijn voorgangers: “Een te hoogen ende grooten Slot/ dat sijns gelijck niet en was van
hoocheyt/ende grootheyt”. Hij vult het aan met het oppervlak “als in sijn begrip groot sijnde thien
morghen landts”. Hij voegt er dan niet zonder humor met een verwijzing naar de oude Ezeloorlegende
aan toe: “opdat die Coninck pletse genoeck soude hebbe/ om sijn groote ooren te
herbergen”. 312 Scriverius opperde in 1612 dat het zou kunnen gaan om de restanten van Forum
Hadriani. 313 Die naam stond op de reiskaart van Peutinger waarvan in 1508 een middeleeuwse kopie
was opgedoken die daarna weer zoek raakte. De kaart kreeg daardoor pas grotere bekendheid aan
het eind van de 16 e eeuw. De kaart werd toen opnieuw ontdekt. Nadat in 1591 al een fragment was
gepubliceerd, verscheen in 1598 op initiatief van Ortelius een volledige uitgave. 314 De door Scriverius
gesuggereerde identificatie van Voorburg met Forum Hadriani bleef de volgende eeuwen terugkomen,
zij het dat er bij een aantal auteurs aarzeling bleef bestaan. 315
Junius vermeldde behalve munten een aantal andere Romeinse vondsten die volgens hem
tevoorschijn kwamen uit een akker (“e regione agri” oftewel een “agger”). Het ging om een inscriptie
van een Romeinse priester (Sevir Augustales) die hij ook afbeeldt (afb. 1.2). Verder beschrijft hij een
304 Buijtendorp in voorbereiding (Brittenburg).
305 Junius 1988,313-314; Vergelijk vertaling in Boxhorn 1632a,167.
306 Vergelijk Boxhorn 1632,167; Westreenen van Tiellandt 1827,15 en 21.
307 Oudaan 1664,21; Cannegieter 1734, 130-131 en 145-146 met afbeelding; Westreenen van Tiellandt 1826,15; De Boone
1972,87-88.
308 Pol 1978,146, 149 en 151; Pol 2001; Pol en Van der Veen 2008,317-319.
309 Holwerda 1923,35 nr. 72.
310 Hamconius 1609,34.
311 Scriverius 1612,22; Scriverius 1663,205.
312 Scriverius 1612,22 en 30.
313 Scriverius 1612,23.
314 Stuart 1999,3 en 5.
315 Scriverius 1612,23; Van Wijn 1800,II,14; Forum Hadriani in 1667 genoemd door D. van Bleijswijk (p 17); Reuvens 1829a,1.
61