Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

voor zijn publicatie een groot aantal Romeinse vindplaatsen in Nederland. Er waren namelijk die jaren
nog maar weinig publicaties waarop hij kon terugvallen. 413
Door zijn onverwachte dood kreeg Reuvens niet de kans het werk af te maken. Hij stierf in het
harnas op de terugweg van een veiling. Reuvens kocht regelmatig collecties op waardoor bijvoorbeeld
de Egyptische afdeling van het Leidse Rijksmuseum van Oudheden nog steeds tot de top-10 in de
wereld behoort. Toen bekend werd dat in Londen de bekende Salt-collectie geveild zou worden,
reisde hij zaterdag 19 juni 1935 met zijn vrouw af naar de Britse hoofdstad. Hij deed er goede zaken
en keerde tevreden terug. Op de terugreis werd Reuvens echter op 25 juli onwel. Hij kon bij aankomst
in Nederland in Hellevoetsluis nog wel aan wal worden gebracht. Maar een dag later, 26 juli 1835
s’morgens vroeg, overleed hij in een Rotterdams ziekenhuis aan wat een hersenbloeding bleek te zijn.
Hij was slechts 42 jaar geworden. 414
Reuvens was helaas niet verder gekomen dan twee publicaties in de Staatscourant van 12
oktober 1827 en 5 september 1828, gevolgd door een in 1829 gepubliceerde voorlopige kaart met
korte beschrijving. Verder was hij achterin het tweede deel van zijn dagboeken begonnen met
genoemde handgeschreven concept-beschrijving. 415 Ook liet hij een band na waarin gegevens over
de geschiedenis van het landgoed Arentsburg zijn verzameld. Verder is er een inventaris van de
vondsten met soms gegevens over de vindplaats, en zijn brieven van Reuvens bewaard gebleven. 416
Reuvens advies voor systematisch archeologisch onderzoek
Reuvens maakte in het tweede deel van zijn dagboek zoals gezegd ook al kladaantekeningen over
zijn aanpak van de opgraving. Gezien de titel waren ze bedoeld als instructie voor volgende
opgravingen: “Regelen of Raadgevingen bij het doen eener opdelving in acht te nemen”. 417 Daarbij
onderkende hij de specifieke Nederlandse situatie: “Deze regelen zijn alleen opgesteld voor ons land
waar alles tot op fondament toe is weggebroken”. 418 Gecombineerd met andere informatie uit zijn werk
is onmiskenbaar dat het in Voorburg verrichte onderzoek van Reuvens de eerste moderne opgraving
was. Daarbij werd door hem een veelheid van nieuwe inzichten en technieken toegepast:
1. Gericht graven in bedreigd terrein: Reuvens gebruikte de oprukkende stad al als argument om
zijn opgraving uit te voeren.
2. Besef ‘graven = vernietigen’: “Veel gaat noodzakelijk teloor door het onderzoek zelf”
constateerde Reuvens. 419 Daarbij maakte hij zich ook ongerust over het gevaar van latere
misverstanden als gevolg van de weggegraven grond met Romeinse vondsten die hij elders liet
deponeren.
3. Herkennen grondsporen: “De diepe plekken zwarte grond welke in het onbewerkte zand
regelmatig afgeteekend zijn, zoo dat dit zand rondom minder diep zit, zijn zeker menschenwerk en
bijna altijd fundamenten”. En elders: “Ik begin te denken dat in alle plaatsen waar kamers geweest
zijn, witte kalk en tigchelpuin zich in den vertikaal doorsneden grond als een doorgaande dikke
horizontale streep vlak boven op en een weinig in het zand vertoonen, en dat waar die niet
gevonden wordt geene kamers geweest zijn”. 420 In insula VIII was een weggebroken muurspoor in
het zand van de strandwal “aan de scherpe afscheiding van de zwarte aarde en het ongeroerde
witte zand zeer kenbaar”. 421
Hij lijkt daarbij nog niet beseft te hebben dat vergaan hout ook dergelijke sporen achterliet.
Dergelijke grondsporen werden tijdens zijn opgraving soms wel in een profiel getekend. Hij denkt
dan aan uitbraaksleuven van stenen muren en bijvoorbeeld sleuven voor waterleidingen. Hij
leerde ook de sporen van de vulling van waterputten te herkennen als “altijd kenbaar aan den
derry en moddergrond waarmede zij op de diepte zijn aangevuld”. 422 Ook rees tijdens de
opgraving bij hem het vermoeden dat een oude “droogen gracht” als een diepe kleilaag in het
zand van de strandwal herkenbaar kon blijven. 423 Verder herkende hij in de profielen het “uiterlijk
413
Brongers 2002,10, 106 en 109; Halbertsma 2003,127.
414
Hooiberg 1993,95; Brongers 1983,46; Brongers 2002,10, 17, 114 en 124; Halbertsma 2003,142.
415
Herkenbaar aan zijn handschrift: Moormann 1984,69 noot 101.
416
Brongers 2002,11 en 13.
417
Reuvens Dagboek II,227-235.
418
Brongers 2002,95-98; Halbertsma 2003,121; Reuvens Dagboek II,235.
419
Reuvens Dagboek II,235.
420
Reuvens Dagboek I,75 en II,221.
421
Reuvens Dagboek II,115; bijvoorbeeld ook I,126.
422
Reuvens Dagboek II,231.
423
Reuvens Dagboek I,93.
72