Rijeci i stvari - Monoskop

124
RIJECI I STVARI
znakove u svoj vlastiti prostor. Od jedne impresije do druge
odnos će biti kao između znaka i onog što je označeno,
to jest odnos koji se, poput onog u sukcesiji, odvija od
najmanje vjerovatnoće do najveće izvjesnosti. »Povezanost
ideja ne implicira odnos između uzroka i posljedice nego
samo odnos između pokazatelja ili znaka i označene stvari.
Vatra koja se vidi nije uzrok bola koji osjećam kad joj
se odveć približim: ona je samo pokazatelj koji me upozorava
na takav bol« (12). Na mjesto saznanja koje je nasumce
pogađalo apsolutne znakove došao je splet znakova
izgrađen postepenim saznavanjem vjerovatnog: Hjum
(Hume) je tako postao moguć.
2. Druga promjenljiva veličina znaka: oblik veze
onim što označava. Igrom konvencije, nadmetanja, a naročito
simpatije, sličnost je u XVI vijeku trijumfovala nad
prostorom i vremenom; jer funkcija znaka bila je da svede
i ujedini. U klasicizmu, naprotiv, znak se karakteriše svojom
suštinskom disperzijom. Kružni svijet konvergentnih
znakova zamijenjen je širenjem u beskraj. U tom prostoru
znak može zauzimati dva položaja: ili da, kao elemenat, čini
dio onoga što obilježava, ili da je od toga stvarno trenutno
odvojen. Istinu govoreći, ta alternativa nije radikalna;
jer znak, da bi mogao vršiti svoju funkciju, mora istovremeno
biti uvršten u ono što označava i odvojen od njega.
Da bi znak zaista bio ono što jeste, trebalo je da bude
dat saznanju istovremeno kad i ono što on označava. Kao
što primjećuje Kondijak (Condillac), zvuk neće za dijete
nikad postati verbalni znak stvari, ako ga nije bar jednom
čulo u trenutku kad je tu stvar uočilo (13). Ali da bi elemenat
percepcije mogao postati njen znak, nije dovoljno
da on bude njen dio; treba da se, kao elemenat, razlikuje
i odvaja od globalnog utiska za koji je bio nejasno vezan;
treba, dakle, da taj utisak bude razdijeljen, da se pažnja
usredsredi na jedan od isprepletenih dijelova koji ga sačinjavaju
i koji su od njega izolovani. Konstitucija znaka
je, dakle, nerazdvojna od analize. On je njen rezultat jer
bez nje se ne bi mogao ni javiti. On je, takođe, i njen instrumenat,
jer, jednom definisan i izolovan, može biti prenesen
na nove utiske: i u tom slučaju prema utiscima on
igra ulogu rešetke. Pošto duh vrši analizu, javlja se znak.
Pošto duh raspolaže znakovima, analiza ne prestaje da se
nastavlja. I razumljivo je zašto su se od Kondijaka do
Destit de Trasija i Geranda (Gerando) opšta doktrina zna­