Rijeci i stvari - Monoskop

370
RIJECI I STVARI
biće, on svoj početak otkriva na podlozi života koji je započeo
mnogo prije njega; kad pokušava da se shvati kao
radno biće, on iznosi na vidjelo dana samo najrudimentarnije
oblike u okviru vremena i prostora instituicionalizovanih,
ukroćenih društvenim poretkom; kad pokušava da
definiše svoju suštinu govornog bića, s onu stranu svakog
konstituisanog jezika, on ima na raspolaganju samo već
razvijen jezik, a ne mucanje, prvu riječ na osnovu koje su
svi jezici postali mogućni. Čovjek uvijek može misliti svoj
iskon na osnovu onoga što je već započeto. Iskon za njega
nije uopšte početak — nešto kao prvo jutro istorije od koga
su se kasnije nagomilale nove tekovine. Iskon je više
način na koji se čovjek uopšte, svaki čovjek ma kakav bio,
podešava prema onome što je već započeto u radu, životu
i jeziku; to je traganje za onim domenom u kome čovjek
u svojoj naivnosti stvara svijet obrađen tokom milenija,
živi u svježini svoje jedinstvene egzistencije, nesigurne i
skorašnje, životom koji seže do prvih organskih form acija
i, najzad, slaže u još neizrečene rečenice (čak ako su ih i
čitave generacije već ponavljale) riječi starije od svake
memorije. U tom smislu nivo prvobitnog za čovjeka je svakako
ono što mu je najbliže: ona površina kojom se nevino
kreće uvijek prvi put, i na kojoj, tek što se otvore,
oči otkrivaju figure isto tako mlade kao što je i njegov
pogled — figure koje kao ni on ne mogu biti stare, i to
ne stoga što su uvijek mlade, nego zato što pripadaju vremenu
koje nema ni istu mjeru ni iste osnove kao on. Ali
ta uzana površina prvobitnog koja se pruža duž čitavog
našeg postojanja i nikad ga ne iznevjerava (čak ni u trenutku
smrti, kad se ona otkriva u svoj golotinji) nije neposrednost
rođenja; ona je naseljena onim kompleksnim
posredništvom koje su form irali i ostavili u vlastitoj istoriji
rad, život i jezik. Na taj način, u tom običnom kontaktu,
od prvog rukotvorenog predmeta, od manifestovanja
najjednostavnije potrebe do uzleta naj neutralni je riječi,
čovjekom dominiraju sva posredništva vremena, a on
ih, i ne znajući, oživljava. Ne znajući — ali to ne može
ostati nepoznato, jer putem toga saznanja ljudi stupaju u
međusobni kontakt i nalaze, se u mreži koju je isplelo razumijevanje.
N o ipak to saznanje je ograničeno, dijagonalno,
parcijalno, jer je okruženo odasvud ogromnim prostorom
sjenki u kome rad, život i jezik kriju svoju istinu