Rijeci i stvari - Monoskop

ČOVJEK I NJEGOVI DVOJNICI
357
lja nemišljeno, povratak iskonu ponavlja svoje uzmicanje;
ovdje će se afirmisati i misao Istog, nesvodljiva na klasicističku
filozofiju.
Može se reći da nije bilo potrebno čekati X IX vijek
da bi ideja o konačnosti bila iznesena na vidjelo..Istina, on
ju je, možda, samo pomjerio u prostor misli, dajući joj
jednu kompleksniju i dvosmisleniju ulogu koju je teže zaobići:
za misao X V II i X V III vijeka njena vlastita konačnost
prisiljavala je čovjeka da živi animalnim životom, da
radi u znoju, da razmišlja nejasnim riječima; ta konačnost
mu je smetala da apsolutno upozna mehanizme svog tijela,
sredstava za zadovoljenje svojih potreba, metod mišljenja
oslobođen opasne pomoći jezika, naoružanog navikama
i maštom. Kao neadekvatnost beskraja, čovjekova
granica je odražavala i postojanje tih empirijskih sadržaja,
kao i nemogućnost njihovog neposrednog saznanja. I tako
se negativni odnos prema beskraju — bilo dà je shvaćen
kao kreacija, ili pad, veza duše i tijela, ili posebno gledanja
na totalitet, ili kao veza predstave sa impresijom — ispostavio
kao da prethodi em piriji čovjeka i saznanju koje
nam o njemu može pružiti. Iskustvo koje se form ira početkom
X IX vijeka situira otkriće konačnosti ne u okviru
misli o beskraju, nego usred tih sadržaja koji nam se pružaju,
i to pomoću jednog ograničenog znanja, kao konkretni
oblici ograničenog postojanja. Otuda beskrajna igra sa
udvostručenom referencom: ako je čovjekovo znanje ograničeno,
to je stoga što je uzeto iz pozitivnog sadržaja jezika,
iz rada i života; i, obrnuto, ako se život, rad i jezik
nude u svom pozitivitetu, to je stoga što i saznanje ima
konačne oblike. Drugim riječima, za misao klasicizma, konačnost
(kao pozitivno konstituisano određenje na osnovu
beskraja) daje obavještenja o svojim negativnim
oblicima, i to: tijelu, potrebi, jeziku i ograničenom saznanju
koje se o tome može steći. Za modemu misao,
pozitivitet života, proizvodnje i rada (koji imaju svoje
postojanje, svoju istoriju i svoje vlastite zakone) ima kao
negativni korelativ ograničeni karakter saznanja; i obrnuto,
granice saznanja pozitivno zasnivaju mogućnost znanja, ali
uvijek u okviru jednog ograničenog iskustva kao što su
život, rad i jezik. Dok su ti empirijski sadržaji bili situirani
u prostoru predstave, metafizika beskraja bila je ne
samo mogućna nego i nužna; trebalo je da ti sadržaji stvarno
budu vidljivi oblici čovjekove konačnosti, a da ipak