Rijeci i stvari - Monoskop

316
RIJECI I STVARI
je mogućno »uspostaviti saglasnost između vanjskih i unutrašnjih
oblika koji zajedno čine sastavni dio suštine živog
stvora« (19). Kod insekata, na primjer, raspored pipaka
nema distinktivnu vrijednost jer se ne nalazi u korelaciji
ni sa jednom od velikih unutrašnjih organizacija;
naprotiv, oblik donje vilice može igrati kapitalnu ulogu
pri klasifikaciji insekata prema sličnostima i razlikama, jer
taj oblik je vezan za ishranu, za varenje, tj. za bitne funkcije
životinje: »organi za žvakanje moraju biti u odnosu
prema organima za ishranu; to jest u odnosu prema čitavom
načinu života, prema tome — prema čitavoj organizaciji«
(20). Istinu govoreći, ta tehnika pokazatelja ne ide
nužno od vidljive površine ka tamnim oblicima u unutrašnjosti
organizma: ona može uspostaviti nužne veze koje
idu od bilo koje tačke na tijelu do neke druge; na taj način
jedan elemenat može biti dovoljan da u izvjesnim slučajevima
sugeriše opštu arhitekturu organizma. Tako možemo
prepoznati čitavu životinju »na osnovu jedne jedine
kosti, ili njene jedne površine: metod koji je dao začuđujuće
rezultate u ispitivanju fosila« (21). Dok je za misao
XVIII vijeka fosil bio prefiguracija sadašnjih oblika i tako
izražavao kontinuitet vremena, odsada će biti indikacija
figure kojoj je zaista pripadao. Anatomija nije samo razbila
homogeni tabelarni prostor identičnosti: ona je razbila
pretpostavljani kontinuitet vremena.
Sa teorijskog gledišta Kivjeove analize ponovo komponuju
čitav režim prirodnog kontinuiteta i diskontinuiteta.
Uporedna anatomija zaista omogućava da se u živom svijetu
uspostave dva savršeno različita oblika kontinuiteta.
Prvi se odnosi na velike funkcije koje susrećemo kod većine
vrsta (disanje, varenje, krvotok, razmnožavanje, kretan
je...); on kod živih bića utvrđuje sličnost koja se ne
može raspodijeliti prema jednoj opadajućoj skali, idući od
čovjeka do zoofita (u višim vrstama postoje sve funkcije,
zatim postepeno nestaju kod nižih i najzad kod zoofita
nema »ni centra za krvotok, ni živaca, ni centra za osjećaje;
svaka tačka kao da se hrani usisavanjem« (22). Taj
kontinuitet je slab i relativno labav; po ograničenom broju
bitnih funkcija, on formira prostu tabelu prisutnog i odsutnog.
Drugi kontinuitet je mnogo kompaktniji: on se
odnosi na manje ili veće savršenstvo organa. Ali na toj
osnovi mogu se utvrditi samo ograničene serije, sporedni
kontinuiteti koji se lako kidaju i koji se ukrštaju u raz­