Rijeci i stvari - Monoskop

66
RIJECI I STVARI
nanja, posmatrana izvan svih kriterija koji se pozivaju
na njihovu racionalnu vrijednost i njihovu objektivnu formu,
učvršćuju svoj korijen pozitiviteta i tako potvrđuju
jednu istoriju koja nije istorija njihovog rastućeg savršenstva,
nego upravo istorija uslova njihove mogućnosti;
u ovom poduhvatu treba da dođu do izražaja u prostoru
znanja one konfiguracije iz kojih su nastali različiti oblici
empirijskog saznanja. Stoga je više riječ o jednoj »arheolo
giji«*) nego o istoriji u tradicionalnom značenju riječi.
Ova arheološka anketa ukazala je na dva velika diskontinuiteta
u épistéme zapadne kulture: onaj kojim započinje
doba klasicizma (oko sredine X V II vijeka) i onaj
koji početkom X IX vijeka označava prag našeg modernog
doba. Poredak na čijoj osnovi mi mislimo nema isti način
postojanja kao i poredak klasicizma. Nama se uzalud čini
da se ratio neprekinuto razvija u evropskoj misli još od
renesanse do naših dana, uzalud mislimo da Lineova klasifikacija,
manje ili više sređena, može i dalje imati izvjesnu
vrijednost, da se teorija vrijednosti kod Kôndijaka
može jednim dijelom pronaći kod marginalista X IX vijeka,
da je Kejns (Keynes) dobro osjetio srodnost svojih
analiza sa analizama Kantijona (Cantillon), da stavovi
Opšte gramatike Por-Roajala (kako ih nalazimo formulisane
kod autora iz Por-Roajala ili kod Bozea) nisu tako
daleko od naše savremene lingvistike — sav taj kvazikontinuitet
na nivou ideja i tema predstavlja samo površinski
efekat; na nivou arheologije, pak, može se uočiti da je sistem
pozitiviteta korjenito promijenio tok na prelasku iz
X V III u X IX vijek. To ne znači da je misao učinila napredak,
nego je način bivanja stvari i poretka po kome su one
raspoređene i ponuđene znanju doživio duboke promjene.
Ako se Turneforova, Lineova i Bifonova istorija prirode
odnose na nešto drugo osim na same sebe, one se ne odnose
ni na biologiju ni na Kivjeovu uporednu anatomiju,
niti na Darvinov evolucionizam, nego upravo na Bozeovu
opštu gramatiku, na analizu monete i bogatstva kakvu
nalazimo kod Loa (Law ), Verona deForbonea ili kodTirgoa.
Možda saznanjima uspijeva da .proizilaze jedna iz drugih,
idejama da se transformišu i da djeluju jedne na druge
(ali kako? istoričari to do sada još nisu rekli); sigurna je
*) Problemi metoda koje postavlja takva »arheologija« biće razmatrani
u jednom slijedećem djelu.