Rijeci i stvari - Monoskop

304
RIJECI I STVARI
stalno održavanoj situaciji rijetkosti: čovjek izlaže svoj život
opasnosti pred samom prirodom, koja je sama po sebi
inertna i sterilna, izuzev jednog malog njenog dijela. Ekonomija
sad utvrđuje svoj princip izvan mehanizma predstave,
u onom opasnom području gdje se život sučeljava
sa smrću. Ona nas upućuje na onaj sistem dvosmislenih
razmatranja koja možemo nazvati antropološkim: ona se
zaista odnosi na biološka svojstva ljudske vrste, za koju je
Maltus — u isto vrijeme kad i Rikardo — dokazao da stalno
tezi ka porastu ako se to ne spriječi određenim mjerama;
ona se odnosi i na položaj onih živih bića koja se
izlažu opasnosti kako bi u prirodi što ih okružava pronašli
sredstva za opstanak; ona, najzad, u radu i grubosti tog rada,
označava jedino sredstvo kojim se može negirati suštinsko
nedostajanje i kojim se može bar za trenutak savladati
smrt. Pozitivitet ekonomije smješten je u toj antropološkoj
praznini. Homo oeconomicus nije čovjek koji sebi
predstavlja svoje vlastite potrebe i predmete sposobne da
ih zadovolje; to je čovjek koji prolazi, koji se koristi životom
i gubi ga izbjegavajući neminovnost smrti. To je
dovršeno biće: i kao što je od Kanta pitanje konačnosti
postalo važnije od analize predstava, tako isto i od Rikarda
ekonomija, na manje ili više eksplicitan način, počiva na
antropologiji, koja teži da konačnosti odredi konkretne
forme. Ekonomija XVIII vijeka postavljala se u odnosu
prema mathesis kao opšta nauka o svim mogućnim redovima;
ekonomija XIX vijeka će se odnositi prema antropologiji
kao govor o čovjekovoj prirodnoj konačnosti. Samim
tim i potreba i želja se povlače iz subjektivne sfere
u domen koji je baš tada postao predmet psihologije. Tamo
će upravo, u drugoj polovini XIX vijeka, marginalisti
potražiti pojam koristi. Može se pomisliti da su Kondijak,
Graslen ili Forbone već bili »psihologisti«, jer su analizirali
vrijednost na osnovu potrebe; a isto tako se može povjerovati
da su fiziokrati bili prvi prethodnici ekonomije, koja
je, počev od Rikarda, analizirala vrijednost na osnovu troškova
proizvodnje. To je stoga što je ekonomija izlazila iz
konfiguracije koja je u isti mah omogućavala postojanje
i Kenea i Kondijaka; ali prestaće i vlast te epistemè koja
je zasnivala saznanje na poretku predstava. Tada će stupiti
nova epistemološka era u kojoj se razlikuje, ne bez međusobnog
pozivanja, psihologija predstavljenih potreba i antropologija
prirodne konačnosti.