Rijeci i stvari - Monoskop

HUMANISTIČKE NAUKE
395
naizmjeniČDO koristiti više pravaca. U stvari, te su diskusije
mogle postojati samo ukoliko se pozitivitet humanističkih
nauka simultano oslanja na transfer triju različitih
modela. Taj transfer za humanističke nauke nije marginalni
fenomen (neka vrsta strukture na koju se oslanja, zaokreta
na osnovu vanjske inteligibilnosti, potvrde od strane
već konstituisanih nauka); to nije ni neka ograničena epizoda
njihové istorije (kriza formiranja u epohi u kojoj su
one bile još tako mlade da nisu bile u stanju da fiksiraju
svoje koncepte ni svoje zakone). U pitanju je, naprotiv, neizbrisiva
činjenica koja je trajno vezana za njihovo vlastito
mjesto u okviru epistem ološkog prostora. Treba, zaista,
razlikovati dvije vrste modela što se upotrebljavaju u humanističkim
naukama (ostavljajući po strani modele formalizacije).
S jedne strane postoje — i to. još postoje koncepti
koji su preneseni zahvaljujući jednom drugom domenu
svijesti i koji, gubeći svaku operatornu efikasnost,
igraju samo ulogu slike (organicističke metafore u sociologiji
X IX vijeka, energetske metafore kod Žanea, geometrijske
i dinamičke metafore kod Levina). Ali ima i konstituirajućih
modela koji za humanističke nauke nisu puke
tehnike form alizacije ili obična sredstva za izmišljanje procesa;
oni omogućavaju obrazovanje, cjelina fenomena kao
zbira »objekata« za jedno mogućno znanje; oni obezbjeđuju
njihovu vezu u empiriji. Oni igraju ulogu »kategorija« u
jedinstvenom znanju, humanističkih nauka.
Ti konstituirajući modeli pozajmljeni su od biologije,
ekonomije i nauke o jeziku, čovjek se tek u projekciji biologije
ispoljava kao biće koje ima funkcije — koje prima
stimuluse (fiziološke, ali i socijalne, međuljudske, kulturne),
odgovara na njih, prilagođavajući se, evoluirajući, podvrgavajući
se zahtjevima sredine, nastojeći da izbjegne neravnotežu,
postupajući prema pravilima, posjedujući uslove
postojanja i mogućnost pronalaženja prosječnih norm i podešavanja
koje mu omogućavaju da vrši svoje funkcije. U
projekciji ekonomije, čovjek se ispoljava kao biće koje
ima potrebe i želje, koje traži da ih zadovolji jer ima interesa,
težeći ka profitu, protiveći se drugim ljudima, ukratko,
on se ispoljava u nesvodljivoj situaciji bića u konfliktu;
on te konflikte eskivira, bježi od njih, ili uspijeva da ih
savlada, da nađe rješenje koje, bar u izvjesnoj mjeri i za
određeno vrijeme, ublažuje njihove kontradikcije; on ustanovljuje
kodeks pravila koja su istovremeno i ograničenje