Rijeci i stvari - Monoskop

HUMANISTIČKE NAUKE
417
nego zato što streme da, izvan čovjeka, stignu do onoga
što omogućava saznanje, i to pozitivno, svega što se daje
ili što izmiče svijesti.
Na osnovu toga možemo shvatiti izvjestan broj presudnih
činjenica. U prvom redu da psihoanaliza i etnologija
nisu u tolikoj mjeri humanističke nauke koliko su to
druge, ali one se kreću duž čitavog njihovog područja, one
ga oživljuju na cijeloj površini, one svuda šire njihove koncepte,
one svuda ističu njihove metode i njihove interpretacije.
Uostalom, nijedna humanistička nauka ne može biti
sigurna da nema obaveza prema psihoanalizi i etnologiji,
niti da je ravnodušna prema onome što su one otkrile, a
neke čak i zavise od njih na izvjestan način. Ali specifičnost
njihova razvitka ogleda se u činjenici da one uzalud imaju
taj kvaziuniverzalni značaj* jer se ipak ne približuju opštem
konceptu čovjeka: ni u jednom trenutku one ne teže
da obuhvate ono što je u njemu specifično, nesvodljivo,
opštevažeće na svakom mjestu gdje je izložen iskustvu.
Ideje o »psihoanalitičkoj antropologiji«, o »ljudskoj prirodi«
koju je obnovila etnologija zasada su samo pobožne
želje. Ne samo da se one ne mogu lišiti koncepta čovjeka,
nego se pomoću njega ne mogu ni potvrditi, jer one se uvijek
obraćaju čovjekovim krajnjim granicama. 0 obje te
nauke možemo reći ono što je Levi-Stros govorio o etnologiji:
one razbijaju čovjeka. N ije u pitanju da utvrdimo
kako je on bolji i čistiji ili slobodniji, jer one upravo teže
ka onome što je utvrđeno kao pozitivitet. U odnosu na
»humanističke nauke«, psihoanaliza i etnologija su »kontranauke«;
što ne znači da su one manje »racionalne« ili »objektivne«
nego druge, nego da im one prilaze iz suprotnog
pravca, privode ih njihovoj epistemološkoj osnovi i ne prestaju
da razmrsuju čovjeka, koji u humanističkim naukama
stvara i obnavlja svoj pozitivitet. Onda je shvatljivo da
su psihoanaliza i etnologija ustanovljene jedna prema drugoj
u fundamentalnoj korelaciji: od Totema i Tabua, stvaranje
polja koje im je zajedničko, mogućnost govora koji
ih povezuje bez diskontinuiteta, dvostruka artikulacija istorije
individua prema nesvjesnom u kulturi i istoričnosti
kulture prema nesvjesnom u pojedincima, otvara probleme
sigurno najopštije kad je u pitanju čovjek.
Možemo naslutiti prestiž i važnost etnologije, koja,
umjesto da se najprije definiše kao što je to činila dosada
proučavanjem društava bez istorije, traži odlučno svoj
27