Rijeci i stvari - Monoskop

138
RIJECI I STVARI
implicira čitavu jednu metodu anketiranja. Ako želimo predùzeti
arheološku analizu samog znanja, onda nam slavne
debate ne smiju služiti kao nit vodilja niti artikulisati naš
zadatak. Treba konstituisati opšti sistem mišljenja, čija
mreža, u svom pozitivitetu, omogućava igru simultanih i
prividno kontradiktornih mišljenja. I upravo ta mreža definiše
moguće uslove jedne debate ili nekog problema; ona
je nosilac istoričnosti znanja. Ako se zapadni svijet borio
da bi saznao da li je' život samo kretanje ili da li u prirodi
vlada takav poredak da bi se moglo dokazati postojanje
boga, to nije bilo stoga što je problem bio otvoren; nego
stoga što je, poslije razbijanja neodređenog kruga znakova
i sličnosti, a prije organizovanja serija kauzalnosti i istorije,
epistemè zapadne kulture otvorila prostor na tabeli u
kome nije prestala da se kreće od proračunljivih oblika reda
do analize najkompleksnijih predstava. A na istorijskoj
površini tema, debata, problema i preferencija mišljenja,
primjećuje se brazda kao posljedica tog kretanja. Saznanja
su prevalila s kraja na kraj »prostor znanja« koji je u XVII
vijeku odmah stajao na raspolaganju i koji će biti zatvoren
tek 150 godina kasnije.
Sad treba preduzeti analizu tog prostora na tabeli, i
to tamo gdje se on ispoljava u najjasnijem obliku, tj. u
teoriji jezika, klasifikacije i novca.
Možda će biti stavljena primjedba da sama činjenica
da istovremeno i u jednom komadu preduzimamo analizu
opšte gramatike, istorije prirode i ekonomije, svodeći ih
na opštu teoriju znakova i predstava, pretpostavlja pitanje
koje se može postaviti samo u našem vremenu. Bez
sumnje, klasicizam, kao ni druge kulture, nije mogao obuhvatiti
niti imenovati jedan opšti sistem svog znanja. Ali
taj sistem se u tolikoj mjeri nametao da su sami vidljivi oblici
znanja napravili skicu svojih bliskosti, kao da su se metodi,
koncepti, tipovi analize, usvojena iskustva, duhovi i,
najzad, sami ljudi premjestili po volji neke suštinske mreže
koja je definisala implicitno, ali neizbježno, jedinstvo
znanja. Istorija je pružila hiljade primjera takvog premještanja,
to jest toliko puta pređenog razmaka između teorije
saznanja, teorije znakova i gramatičke teorije: Por-Roajal
je dao Gramatiku kao dodatak i prirodni nastavak Logike,
na koju se ona nadovezuje zajedničkom analizom znakova;
Kondijak, Destit de Trasi i Gerando su paralelno raščlanili
dekompoziciju saznanja na uslovnosti ili »elemente« i re­