Rijeci i stvari - Monoskop

322
RIJEČI I STVARI
XVIII vijeku. Oni su razdvajali vrijeme od hijerarhijskog
ili klasifikatorskog poretka predstava. Naprotiv, tu imobilnost,
koju su opisivali ili nagovještavali, nisu mogli shvatiti
osim na osnovu jedne mogućne istorije, a ova je bila
data ili samim uslovima postojanja živog bića, ili uslovima
stvaranja vrijednosti. Paradoksalno je da se Rikardov pesimizam
i Kivjeov fiksizam javljaju samo na istorijskom
fonu: oni definišu stabilnost bića koja ubuduće stiču pravo
da imaju svoju istoriju. Klasicistička ideja po kojoj bogatstvo
može rasti prema stalnom progresu, ili po kojoj se
vrste s vremenom mogu transformisati, definišu mobilnost
bića koja, prije svake istorije, podliježu jednom sistemu
varijabla, identičnosti i ekvivalentnosti. Trebalo je izostaviti
ili staviti u zagrade tu istoriju kako bi bića iz prirode i
proizvodi rada dobili istoričnost koja modernoj misli omogućava
da ih obuhvati i da kasnije razvije diskurzivnu nauku
o njihovoj sukcesiji. Za misao XVIII vijeka hronološki
slijed samo je svojstvo i manje ili više precizna manifestacija
poretka bića; počev od XIX vijeka, taj hronološki slijed
izražava, na manje ili više direktan način, duboko istorijski
način bivanja stvari i ljudi.
U svakom slučaju, konstituisanje takve žive istoričnosti
imalo je za evropsku misao ogromne posljedice. Isto
tako velike kao i one koje je izazvalo formiranje ekonomske
istoričnosti. Na površinskom nivou krupnih imaginarnih
vrijednosti, život, odsad podređen istoriji, ocrtava se u
obliku animalnosti. Životinja, čija je prijetnja ili neobičnost
ostala razoružana krajem srednjeg vijeka ili bar krajem
renesanse, pronalazi novu fantastičnu moć u XIX vijeku.
U međuvremenu klasicistička priroda je privilegovala vegetalne
vrijednosti — biljka je na svom licu nosila obilježje
svakog eventualnog poretka. Sa svim onim figurama od
stabljike do zrna, od korijena do ploda, biljka je značila
za tabelarnu misao čist predmet proziran za tajne koje se
velikodušno obnavljaju. Od trenutka kad se osobine i strukture
postavljaju dubinski prema životu, životinja postaje
privilegovana figura sa svojom okultnom građom, svojim
skrivenim organima, svojim nevidljivim funkcijama i onom
dalekom snagom koja je u osnovi svega i koja održava život.
Ako je živo biće klasa, onda trava, na primjer, izražava
bolje nego išta drugo njegovu limpidnu suštinu; ali
ako je živo biće samo manifestacija života, onda životinja
pruža najbolje mogućnosti da se uoče njene zagonetke. Vi­