Rijeci i stvari - Monoskop

2 9 4
RIJECI I STVARI
dvije serije pokušaja koje po nekim težnjama ka univerzalnosti
stvaraju opreku između kartezijanskih i lajbnicovskih
poduhvata. Ali, ako malo izbliže pogledamo, unifikacija
polja saznanja nema i ne može imati u XIX vijeku
ni iste oblike, ni iste pretenzije ni iste osnove kao u doba
klasicizma. U doba Dekarta ili Lajbnica recipročna prozirnost
znanja i filozofije bila je potpuna i išla do te mjere
da univerzalizacija znanja u obliku filozofske misli nije
zahtijevala poseban način razmišljanja. Počev od Kanta,
problem je sasvim drukčiji, znanje se više ne može razvijati
na jedinstvenom i ujedinjujućem fondu mathesis. S jedne
strane se postavlja problem odnosa između formalnog
i transcendentalnog plana (na tom nivou svi empirijski sadržaji
znanja stavljeni su u zagrade i oslobođeni su svake
vrijednosti), a sa druge strane, problem odnosa između
domena empirijskog i transcendentalne osnove saznanja
(tada je čist poredak formalnog potisnut u stranu kao neznačajan
za objašnjenje tog područja u koje se stapa čitavo
iskustvo, pa čak i iskustvo čistih oblika misli.) Ali u oba
slučaja filozofska misao o univerzalnosti nije istog nivoa
kao i polje realnog znanja; ona se konstituiše ili kao čista
refleksija u stanju da zasnuje ili kao obnavljanje sposobno
da razotkrije. Prvi oblik filozofije ispoljio se naprije u fihteovskom
poduhvatu, u kome je totalitet transcendentalnog
područja izveden iz čistih, univerzalnih zakona oslobođenih
mišljenja: tako je otvoreno područje istraživanja
kojim se pokušava svesti svaka transcendentalna refleksija
na analizu formalizma ili otkriti u transcendentalnoj
subjektivnosti osnova za mogućni formalizam, što se tiče
drugog filozofskog otvora, on se najprije pojavio sa hegelovskom
fenomenologijom, kada je totalitet empirijskog
domena bio obnovljen u samoj svijesti, koja se otkriva
sebi kao duh, to jest kao područje i empirijsko i transcendentalno
u isti mah.
Prema tome, jasno je kako je fenomenološki zadatak
koji je Huserl postavio znatno kasnije vezan iz dubine svojih
mogućnosti i svojih nemogućnosti za sudbinu zapadne
filozofije kakva je utemeljena od XIX vijeka. Huserl želi
da fiksira prava i granice formalne logike u refleksiji
transcendentalnog tipa i da transcendentalnu subjektivnost
veže za horizont empirijskih sadržaja koje jedino ona može
da konstituiše, održi i otvori beskrajnim eksplikacijama.
Ali on se, možda, time izlaže opasnosti koja prijeti svakom