Rijeci i stvari - Monoskop

ČOVJEK I NJEGOVI DVOJNICI
355
nje, kao nosilac riječi koje postoje prije njega. Svi ti sadržaji
koje mu njegovo znanje otkriva kao vanjske, kao
prethodnike starije od njegovog dolaska na svijet, oduzimaju
mu njegova prava, pritiskuju ga svom težinom i probijaju
kao da je on samo puki objekat u prirodi ili lice koje
nestaje u istoriji. Tu, u pozitivitetu znanja, već se nagovještava
čovjekova konačnost — i to u imperativnom obliku.
Poznato je da je čovjek konačno biće, kao što je poznata
anatomija mozga, mehanizam troškova proizvodnje
ili sistem indoevropske konjugacije; moglo bi se reći i da
se ispod svih tih čvrstih figura, pozitivnih i punih, naslućuju
konačnost i granice koje one nameću; a takođe se
pogađa šta one čine nemogućnim.
Ali, istinu govoreći, to prvo otkriće konačnosti je nestabilno;
ništa ne omogućava da se na njemu zadržimo; a
zar se ne bi moglo pretpostaviti da ono obećava isti onaj
beskraj koji i poriče? Evolucija vrsta možda još nije završena;
oblici proizvodnje i rada ne prestaju da se mijenjaju,
i možda čovjek jednoga dana u svom radu neće gledati
princip alijenacije, kao ni u svojim potrebama stalnu
potrebu da se podsjeća na svoje granice; ništa takođe ne
dokazuje da on neće otkriti takve simboličke sisteme, dovoljno
sposobne da razriješe zagonetku istorijskih jezika.
Nagoviještena pozitivitetom, čovjekova konačnost se profilira
u paradoksalnom obliku neodređenog; ona više ukazuje
na monotoniju puta koji sigurno nema kraja ali koji,
možda, nije bez nade, nego na krutost granice. Ipak, svi
ti sadržaji, zajedno sa onima što kriju i što usmjeravaju
prema ivicama vremena, nude se mogućnom saznanju tek
kad se u cijelosti vežu za konačnost. Jer oni uopšte ne bi
tu bili kad bi čovjek, koji se otkriva kroz njih, bio obuhvaćen
nijemim, mračnim, neposrednim i srećnim krugom
animalnog života; ali oni ne bi postojali ni kad bi ih čovjek
mogao obuhvatiti u bljesku beskrajnog poimanja. Ali
čovjekovom iskustvu dato je tijelo, to jest njegovo vlastito
tijelo, — fragment dvosmislenog prostora čija se vlastita i
nesvodljiva prostornost podešava prema prostoru stvari;
tom istom iskustvu data je i želja kao primarni apetit na
osnovu koga sve stvari dobijaju vrijednost, i to relativnu
vrijednost; tom iskustvu dat je i jezik, pomoću koga se
govor svih vremena, kao i sve sukcesije i sve simultanosti
mogu izraziti. To znači da je svaki ovaj pozitivni oblik u
kome čovjek saznaje da je konačan dat čovjeku tek na os­