Rijeci i stvari - Monoskop

418
RIJECI I STVARI
predmet u nesvjesnim procesima koji karakterišu sistem neke
kulture; ona na taj način održava odnos istoričnosti,
konstitutivan svakoj opštoj etnologiji, u okviru prostora u
kome se kreće psihoanaliza. Ona tako ne bi asimilovala
mehanizme i oblike društva izloženog pritiscima kolektivnih
fantazma, pronalazeći na taj način u širim razmj erama ono
što analiza otkriva na nivou individua; kao sistem nesvjesnih
kulturnih elemenata ona bi definisala skup formalnih
struktura koje daju značenje mitskom govoru, a svoju koherentnost
i nužnost daju pravilima kojima su potčinjene
potrebe, temeljeći norme života drukčije od onih u prirodi
i ne služeći se kao podlogom pukim biološkim funkcijama.
Može se, takođe, naslutiti i simetrička važnost psihoanalize,
koja se pridružuje etnologiji, i to ne pomoću uspostavljanja
jedne »kulturne psihologije« niti sociološkim objašnjavanjem
fenomena ispaljenih na nivou individua, nego
otkrivanjem činjenice da i nesvjesno posjeduje — ili da je
ono samo izvjesna formalna struktura. Po tome etnologija
i psihoanaliza ne bi bile jedna uz drugu niti bi se dodirivale,
nego bi se ukrštale kao dvije linije usmjerene u raznim
pravcima: jedna bi išla od prividnog elidiranja označenog
u neurozi ka propustu u sistemu označujućeg gdje se
ta neuroza ispoljava; druga bi išla od analogije mnogoobraznosti
označenog (u mitologijama, na prim jer) ka jedinstvu
strukture čije formalne transformacije otkrivaju raznovrsnost
priča. Prema tome, psihoanaliza i etnologija se
ne bi mogle međusobno podešavati na nivou odnosa između
pojedinca i društva, kao što se to često mislilo; ta dva
domena znanja bliska su ne stoga što individua pripada
grupi, niti stoga što se kultura reflektuje na manje ili više
iskrivljen način u pojedincu; one, u stvari, imaju samo
jednu zajedničku tačku, ali ona je bitna i neizbježna: to je
tačka u kojoj se presijecaju pod pravim uglom. Jer, značenjski
lanac na kome počiva jedinstveno iskustvo pojedinca
pada okomito na formalni sistem na kome počivaju
značenja kulture: u svakom trenutku struktura svojstvena
individualnom iskustvu nalazi u sistemima društva izvjestan
broj mogućnih izbora (i isključenih mogućnosti); obrnuto,
društvene strukture u svakoj njihovoj tački izbora nalaze
izviestan broj mogućnih poiedinaca (i drugih koii to
nisu). Na isti način i u jeziku linearna struktura uviiek
omogućava u izvjesnom trenutku izbor između više riječi i
više fonema (ali isključuje sve ostale).