Rijeci i stvari - Monoskop

PREDSTAVA
125
kova i definicija analitičke moći mišljenja udružile u istoj
teoriji saznanja.
Kada je u Logici Por-Roajala rečeno da znak može biti
inherentan onome što označava ili odvojen od njega, onda
je istaknuto da u klasicizmu znak nije imao ulogu da izrazi
svijet blizak sebi i inherentan svojim vlastitim oblicima,
nego upravo da ga otvori, da ga rasporedi prema nedefinisanim
površinama i da, počevši od tog svijeta, nastavi
beskrajno širenje supstituta u kojima je on mišljen.
I na taj način svijet je izložen analizi i kombinatorici; on
je u cjelosti potčinjen redu. Znak u klasicističkoj misli ne
potire odstojanja niti ukida vrijeme: naprotiv, on omogućava
da se oni razviju i da se postepeno savladaju. Pomoću
znaka stvari postaju uočljive, čuvaju svoj identitet,
razvijaju se i povezuju. Zapadni um stupa u epohu rasuđivanja.
3. Ostaje i treća promjenljiva veličina: ona koja mo
že imati vrijednost i prirode i konvencije. Odavna je poznato
—■mnogo prije Kratila — da znaci mogu biti dati
od prirode ili stvoreni od ljudi. Ni XVI vijeku to nije bilo
nepoznato: on je u ljudskom govoru prepoznavao institucionalne
znakove. Ali vještački znaci duguju svoju snagu
jedino svojoj vezanosti za prirodne znakove. Ovi potiru sve
ostale. Počev od XVII vijeka, prirodi i konvenciji pripisuje
se obrnuta vrijednost: prirodni je onaj znak koji je
preuzet od stvari i konstituisan kao saznajni znak. On je
stoga propisan, krut, nepodesan, i duh njim ne može ovladati.
Naprotiv, kada se utvrđuje znak konvencije, uvijek
ga je mogućno (čak i potrebno) izabrati tako da bude jednostavan,
lagan za pamćenje, primjenljiv na beskrajan
broj elemenata, sposoban da se sam razbije i ponovo sastavi;
institucionalni znak je znak u svojoj punoj funkciji.
On upravo označava granicu između čovjeka i životinje;
on koji imaginaciju preobražava u dragovoljno sjećanje,
a spontanu pažnju u refleksiju i instinkt u razumno saznanje
(14). Najzad, njegove mane otkrio je Itar (Itard) kod
»averonskog divljaka«. Prema tim znacima konvencije, prirodni
znaci su samo rudimentarna skica, daleki crtež koji
će biti završen tek oživljavanjem proizvoljnog
Ali to arbitrarno se mjeri po svojoj funkciji i pravilima
koja ona vrlo precizno definiše. Arbitrarni sistem
znakova mora omogućiti analizu stvari u njihovim najjednostavnijim
elementima: on dekomponuje stvari do njiho­