Rijeci i stvari - Monoskop

328
RIJECI I STVARI
đusobno povezuju čisto verbalne elemente od kojih su sastavljeni;
neki od tih elemenata su, naravno, reprezentativnog
karaktera. Oni, u svakom slučaju, imaju reprezentativnu
vrijednost, koja je uz to i vidljiva; ali drugi ne sadrže
nikakav smisao i služe da u određenoj kompoziciji
odrede smisao nekog drugog elementa govora. I upravo
taj materijal — sastavljen od imenica, glagola, riječi
uopšte, ali i slogova i glasova — povezuje jezike pri stvaranju
fraza i rečenica. Ali materijalno jedinstvo konstituisano
rasporedom glasova, slogova i riječi nije postignuto običnom
kombinatorikom elemenata predstave. Ono ima svoje
vlastite principe koji se, kod pojedinih jezika razlikuju:
gramatička kompozicija ima svoje zakonitosti koje značenje
govora ne može objasniti. Međutim, kako se značenje
može gotovo u cijelosti prenijeti iz jednog jezika u drugi,
upravo te zakonitosti omogućavaju definisanje individualnosti
pojedinih jezika. Svaki jezik ima svoj autonomni gramatički
prostor; te prostore možemo porediti lateralno, to
jest od jezika do jezika, ne prelazeći kroz zajedničku »sredinu«
koja bi bila područje predstave sa svim mogućnim
podjelama.
Odmah je mogućno razlikovati dva načina kombinovanja
gramatičkih elemenata. Jedan se sastoji u njihovom
jukstaponiranju i pokušaju međusobnog određivanja; u tom
slučaju jezik je sastavljen od mnoštva elemenata — uglavnom
veoma kratkih — koji se mogu kombinovati na razne
načine, ali da pri tome svaka jedinica Sačuva svoju autonomiju,
to jest mogućnost da u okviru fraze ili rečenice
raskine prelaznu vezu koju je formirala sa nekom drugom
jedinicom. Jezik se tada definiše prema broju takvih
jedinica i mogućnih kombinacija koje se u govoru mogu
uspostaviti. Tu je u pitanju »skup atoma«, »mehanički agregat
ostvaren vanjskim približavanjem« (31). Postoji i drugi
način povezivanja elemenata jednog jezika: to je sistem
fleksije koji iznutra mijenja slogove ili bitne riječi — radikalne
oblike. Svaki od tih oblika nosi izvjestan broj mogućnih
varijacija, unaprijed određenih; i zavisno od drugih
riječi, od zavisnog ili korelativnog odnosa među riječima,
od bliskosti ili udruženosti, upotrijebićemo jednu varijablu,
a ne drugu. Na prvi pogled takav način vezivanja je manje
bogat nego onaj prvi, jer je broj mogućnih kombinacija
mnogo manji; ali u stvarnosti, sistem fleksije ne postoji
nikad u svom čistom i ogoljenom vidu; unutrašnja modi­