Rijeci i stvari - Monoskop

GLAVA DESETA
HUMANISTIČKE NAUKE
I TRIJEDAR ZNANJA
Način čovjekova bivanja kakav je konstituisan u modernoj
misli omogućava mu da igra dvije uloge: on je u
isti mah i osnov svih pozitiviteta i prisutan, na način za
koji se čak ne može reći ni da je privilegovan, u elementu
empirijskih stvari. Ta činjenica — ovdje nije u pitanju čovjekova
opšta suština koja od X IX vijeka služi kao gotovo
evidentna podloga naše misli — sigurno je presudna za status
koji treba odrediti »humanističkim naukama«, tom korpusu
saznanja (ali i ova je riječ, možda, prejaka: recimo,
da budemo još neutralniji, tom zbiru različitih govora) čiji
je predmet čovjek u onome što je empirijsko kod njega.
Prva stvar koju treba konstatovati jeste da humanističke
nauke nisu dobile u nasljeđe neki već zacrtan domen,
premjeren u svojoj cjelini, ali neobrađen, koji bi one obradile
uz pomoć naučnih koncepata i pozitivnih metoda;
X V III vijek im nije ostavio, pod imenom čovjeka ili ljudske
prirode, domen bar spolja omeđen, ali još prazan, koji
bi one kasnije pokrile i analizirale. Epistemološko polje u
kome se kreću humanističke nauke nije bilo unaprijed obilježeno:
nikakva filozofija, nikakav politički ili moralni
stav, nikakva empirijska nauka— bez obzira koja, nikakvo
posmatranje čovječijeg tijela, nikakva analiza osjećaja, imaginacije
ili strasti nije nikad, u X V II i X V III vijeku, susrela
nešto kao što je čovjek; jer čovjek nije postojao (isto
kao ni život, jezik ili rad); i humanističke nauke se nisu
javile kada je, pod pritiskom nekog racionalizma, nekog
neriješenog naučnog problema ili nekog praktičnog intere­