Rijeci i stvari - Monoskop

410 RIJECI I STVARI
Vidimo kako se i ovdje konstituiše pokret analogan
onome koji je iznutra oživio čitav domen nauka o čovjeku:
kao što smo u prethodnoj analizi vidjeli, taj pokret
stalno je upućivao pozitivitet koji je određivao čovjekovo
biće na konačnost koja ispoljava svoj vlastiti pozitivitet;
tako da su i nauke bile obuhvaćene tom velikom oscilacijom,
ali su je one preuzimale u obliku vlastitog pozitiviteta,
nastojeći da stalno idu od svjesnog ka nesvjesnom. Međutim,
sa Istorijom započinje slična oscilacija; ovaj put,
ipak, ona se ne odvija između čovjekovog pozitiviteta (čovjeka
uzetog kao predmet i empirijski ispoljenog kroz rad,
život i jezik) i radikalnih granica njegovog bića; ona se
odvija između vremenskih granica koje definišu posebne
oblike rada, života i jezika, s jedne strane, i istorijskog
pozitiviteta subjekta koji pomoću svijesti nalazi put do
rada, života i jezika, s druge strane. I ovdje su subjekat i
objekat povezani recipročnim dovođenjem u pitanje; ali
dok se ranije to dovođenje u pitanje odvijalo u okviru samog
pozitivnog saznanja i progresivnim otkrivanjem nesvjesnog
pomoću svijesti, sada se ono odvija na vanjskim
rubovima objekta i subjekta; ono označava eroziju koja
prijeti i jednom i drugom, disperziju koja ih međusobno
udaljuje, otkidajući ih od tihog, ukorijenjenog i definitivnog
pozitiviteta. Otkrivajući nesvjesno kao svoj objekat suštinske
prirode, humanističke nauke pokazivale su kako
uvijek ostaje mogućnost da se u onome što je već mišljeno
misli na otvoren način; otkrivajući zakon vremena kao
vanjsku granicu humanističkih nauka, Istorija pokazuje da
sve što je mišljeno treba da bude mišljeno opet u jednoj
misli koja se još nije rodila. Ali, možda su tu u pitanju dva
lica one konačnosti koja otkriva da je sama sebi osnova i
koja je u X IX vijeku izbacila na površinu figuru čovjeka:
a konačnost bez beskraja je konačnost koja se nikad nije
završila, koja je uvijek u zaostatku prema samoj sebi, kojoj
još nešto preostaje da misli u trenutku kad upravo misli,
kojoj uvijek ostaje vremena da bi ponovo mislila ono što
je već jednom mislila.
U modernoj misli istoricizam i analitika konačnosti
suočeni su licem u lice. Istoricizam je način isticanja stalnog
kritičkog odnosa između Istorije i humanističkih nauka.
Ali on taj odnos uspostavlja samo na nivou pozitiviteta:
pozitivno saznanje čovjeka ograničeno je istorijskim
pozitivitetom subjekta koji saznaje, tako da je trenutak