Rijeci i stvari - Monoskop

PROZA SVIJETA
91
služeni na pogrebu«, od kojih će, jedino zbog blizine smrti,
svako ko udiše njihov miris biti »tužan i smrti predan«
(15). Ali takva je njena moć da joj nije dovoljna što izbija
iz jednog jedinog kontakta i što prelijeće prostore; ona
izaziva pokret i dovodi do zbližavanja najudaljenijih stvari
u svijetu. Ona je princip mobilnosti, ona privlači teške
ka teškom tlu, a lagane ka eteru bez težine; ona gura korijenje
prema vodi i prema sunčevoj putanji okreće veliki
žuti cvijet suncokreta, štaviše, privlačeći stvari jednu
drugoj vanjskim i vidljivim pokretom, ona tajno podstiče
jedan unutrašnji kret — pomjeranje kvaliteta koji se naizmjenično
smjenjuju: vatra, zato što je topla i lagana,
diže se uvis, kuda neumorno stremi plamen; ali ona gubi
svoju vlastitu suvoću (koja ju je vezivala za zemlju) i
prima vlažnost (koja je veže za vodu i vazduh); tada iščezava
kao lagana para u obliku plavog dima, poput oblaka:
ona postaje vazduh. Simpatija je jedna instanca Istog,
tako snažna i tako nestrpljiva da se ne zadovoljava da
bude jedna od formi sličnog; ona ima opasnu moć da asimiluje,
da stvari učini identičnim, da ih miješa, da ih istrgne
iz njihove individualnosti — da ih, dakle, učini stranim
onom što su bile. Simpatija transformiše. Ona mijenja, ali
u pravcu identifikacije, tako da kad njena moć ne bi bila
iznevjerena, svijet bi se sveo na samo jednu tačku, na jednu
homogenu masu, na mrzovoljnu figuru Istog: svi dijelovi
bi se držali jedan za drugi i međusobno komunicirali bez
rascjepa i razmaka, kao obješeni metalni lanci privučeni
magnetom (16).
Stoga simpatiju kompenzira njena bliznakinja — antipatija.
Ova drži stvari u njihovoj izolovanosti i onemogućava
asimilaciju; ona zatvara svaku vrstu u njenu upornu
različitost i njenu težnju da ustraje u onom što ona jest:
»Dosta je poznato da se biljke međusobno mrze ... kažu
da maslina i loza mrze kupus; krastavac izbjegava maslinu ...
Pošto one rastu zahvaljujući sunčevoj toploti i vlazi zemlje,
nužno je da svako deblo i neprozirno stablo bude neprijateljski
raspoloženo prema drugima, a naročito prema onima
koji imaju više korjenova« (17). I tako do beskonačnosti,
kroz vremena, mrziće se bića u svijetu i uprkos simpatiji
zadovoljavaće svoje divlje apetite. »Indijski pacov je
neprijateljski raspoložen prema krokodilu jer mu ga je
Priroda udijelila kao neprijatelja; tako kad se ovaj opaki
stvor izležava na suncu, pacov mu sprema zasjedu i smrto­