Rijeci i stvari - Monoskop

162
RIJECI I STVARI
vitog karaktera — istovremeno reprezentativnu i gramatičku,
a da se nijedan od ta dva plana ne može svesti na
drugi.
Tako se fraza naseljava sintaksičkim elementima čiji
je obris mnogo tananiji od širokih figura rečenice. Taj novi
presjek dovodi opštu gramatiku do neminovnog izbora: ili
nastaviti analizu ispod nominalnog jedinstva i istaknuti,
prije značenja, beznačajne elemente od kojih je to jèdinstvo
izgrađeno, ili regresivnim postupkom svesti to nominalno
jedinstvo, priznati mu uže mjere i pronaći njegovu
reprezentativnu efikasnost ispod punih riječi, u partikulama,
slogovima pa čak i samim slovima. Te mogućnosti su
otvorene, štaviše i određene onog trenutka kad teorija jezika
uzima za predmet govor i njegove reprezentativne vrijednosti.
One definišu heretičku tačku koja razdvaja gramatiku
X V III vijeka.
»Hoćemo li pretpostaviti«, kaže Haris (H arris) »da je
svako značenje, poput tijela, djeljivo na bezbroj drugih značenja
koja se, opet, mogu dijeliti beskonačno? To bi bilo
besmisleno; trèba stoga obavezno dopustiti da postoje značenjski
glasovi čiji nijedan dio, sam po sebi, ne može imati
posebno značenje« (52). Značenje iščezava čim se reprezentativne
vrijednosti riječi razdvoje ili izostave: tada se javljaju
u svojoj nezavisnosti elementi koji se ne podudaraju
s mišlju i čije se veze ne mogu svesti na govorne veze. Postoji
jedna »mehanika« svojstvena slaganjima, rekciji, fleksiji,
slogovima i glasovima, i nikakva reprezentativna vrijednost
ne može do kraja sagledati tu mehaniku. Jezik
treba tretirati kao mašine koje se malo pomalo usavršavaju
(53): u svom najjednostavnijem obliku, rečenica je
sastavljena od jednog subjekta, jednog predikata i imenskog
dijela, a svako dodavanje smisla zahtijeva čitavu novu
rečenicu; tako i na j rudimentarni je mašine pretpostavljaju
principe kretanja koji su različiti za svaki njihov organ.
Ali kad se usavrše, mašine potčinjavaju jednom istom principu
sve organe koji su samo njeni posrednici, sredstva
transformisanja, instrumenti primjene; isto tako i jezici
usavršavanjem prepuštaju smisao rečenice gramatičkim
organima koji u sebi nemaju reprezentativne vrijednosti,
ali im je zadatak da je preciziraju, povežu njene elemente
i odrede njene sadašnje determinante. U jednoj rečenici i
na jednom mjestu mogu se izraziti vremena i posljedični,
prisvojni i Iokalizacioni odnosi koji se dobro uklapaju u se­