Rijeci i stvari - Monoskop

PREDGOVOR
67
samo jedna stvar: arheologija, obraćajući se opštem prostoru
znanja, njegovim konfiguracijama i načinu bivanja
stvari koje se tu javljaju, definiše sisteme simultanosti kao
i sve serije promjena nužnih i dovoljnih za ocrtavanje praga
jednog novog pozitivi teta.
Na taj način analiza je mogla pokazati koherentnost
koja je tokom čitavog klasicizma postojala između teorije
predstave i teorija o jeziku, o prirodnim porecima, bogatstvu
i vrijednosti. Ta se konfiguracija počev od X IX vijeka
u cijelosti mijenja; teorija predstave iščezava kao
opšti osnov za svaki mogućni poredak; jezik kao spontana
tabela i prvobitni okvir stvari, kao neophodan relej između
predstave i bića, takođe nestaje; u srce stvari prodire duboka
istoričnost, ona ih izoluje i definiše u njihovoj vlastitoj
koherentnosti, nameće im oblike reda koje implicira
kontinuitet vremena; analiza razmjene i monete ustupa
mjesto proučavanju proizvodnje, analiza organizma potiskuje
istraživanje taksiriomijskih osobina; naročito jezik
gubi svoje privilegovano mjesto i ponovo postaje figura
koherentne istorije sa čitavim zaleđem svoje prošlosti. Ali
što se stvari više zatvaraju same u sebe, tražeći princip
svoje razumljivosti jedino od svog trajanja i napuštajući
prostor predstave, čovjek, sada prvi put, stupa u polje zapadnog
znanja. Izgleda neobično da čovjek — čije saznanje
u očima naivnih vrijedi kao najstariji tragalački poduhvat
od Sokrata — ne predstavlja ništa drugo osim jedne
pukotine u poretku stvari, konfiguraciju nastalu novim
rasporedom koji je nedavno dobio unutar znanja. Tu su rođene
sve himere novog humanizma, sva lakoumna shvatanja
o »antropologiji« shvaćenoj kao opšta, polupozitivna po-
Iufilozofska, refleksija o čovjeku. Ipak, djeluje utješno i
duboko umirujuće kad pomislimo da je čovjek otkriće skorašnjeg
datuma, figura koja nema ni dva vijeka, obična
brazda u našem znanju i koji će iščeznuti čim ovo znanje
nađe neki drugi oblik.
Vidimo kako ovo istraživanje pomalo, poput odjeka,
odgovara projektu za pisanje istorije ludila u klasično doba;*)
i ludilo ima iste artikulacije u raznim vremenskim
periodima, počinjući sa krajem renesanse i dopirući, na
prelazu u X IX vijek, do praga modernog doba, iz koga
*) Autor je objavio delo: Histoire đe la folie à l’âge classique, Pion,
Paris, 1969. — Prim. prev.