Rijeci i stvari - Monoskop

312
RIJECI I STVARI
koegzistencije različitih sistema — organi za varenje ne
mogu varirati nezavisno od morfologije udova (posebno od
oblika noktiju): zavisno od toga da li ima kandže ili kopito
— to jest da li životinja može sama uhvatiti i razderati
plijen — usni kanal i sokovi za varenje, kao i oblik
zuba ne mogu biti isti (11). Tu su u pitanju lateralne korelacije
koje među elementima istog nivoa stvaraju odnose
paralelizma zasnovane na funkcionalnim nužnostima: pošto
životinja treba da se hrani, priroda njenog plijena i
načina njegovog hvatanja ne mogu ostati strani organima
za žvakanje i varenje (i obrnuto).
Ipak, postoje i hijerarhijske ljestvice. Poznato je da
je analiza u doba klasicizma bila primorana da odbaci privilegije
najvažnijih organa kako bi mogla razmatrati samo
njihovu taksinomijsku efikasnost. Pošto se sada više ne
tretiraju pitanja nezavisnih varijabla nego pitanja sistema
koji jedni druge uslovljavaju, problem recipročne važnosti
ponovo se postavlja. Stoga usna duplja kod sisara nije samo
u kovarijantnom odnosu sa organima za kretanje i hvatanje;
ona je dijelom uslovljena i načinom razmnožavanja.
Jer, rađanje živih mladunčadi ne implicira samo postojanje
organa neposredno vezanih za rađanje, nego i postojanje
organa za sisanje, zatim postojanje usana i mesnatog
jezika; ono nalaže i cirkulaciju tople krvi i dvodjelni raspored
srca (12). Analiza organizma i uspostavljanje sličnosti
među njima pretpostavlja, dakle, da je tabela utvrđena
ne prema elementima koji mogu varirati u raznim
vrstama, nego prema funkcijama koje se kod živih stvorova
međusobno uslovljavaju i upravljaju jedne prema drugim:
više nije u pitanju poligon mogućnih modifikacija,
nego hijerarhijska piramida važnosti. Kivje je najprije
smatrao da funkcije postojanja dolaze ispred funkcija odnosa
(»jer životinja prije svega postoji, a zatim osjeća i
djeluje«): on je, dakle, vjerovao da razmnožavanje i krvotok
određuju izvjestan broj organa kojima su podređeni
drugi; prvi bi formirali primame odlike, a posljednji —
sekundarne (13). Zatim je i krvotok podredio varenju, jer
ono postoji kod svih životinja (tijelo polipa u svojoj cjelini
samo je neka vrsta probavnog aparata), dok se krv i
krvni sudovi nalaze samo »kod životinja na višem stepenu
razvoja i postepeno iščezavaju kod stvorova nižeg reda«
(14). Zatim dolazi nervni sistem (sa ili bez kičme), koji
mu izgleda kao determinanta svih organskih dispozicija: