Rijeci i stvari - Monoskop

104
RIJECI I STVARI
sunce na svojoj godišnjoj putanji po Zodijaku«. Tako su
»sa ovih pet različitih načina pisanja, tajne i misterije raskršća
svijeta i oblik krsta — zbir ovala neba i zemlje —,
potpuno formulisane i izražene« (31). Jezici se prema svijetu
nalaze više u odnosu analogije nego značenja; bolje
rečeno, njihova vrijednost znaka i njihova funkcija podvostručavanja
se nadovezuju; one izražavaju nebo i zemlju,
čije su slike upravo one; u svojoj najmaterijalnijoj arhitekturi
one reprodukuju krst, čiji dolazak najavljuju — dolazak
koji potvrđuju Pismo*) i Riječ. U jeziku postoji i jedna
simbolička funkcija: ali nakon vavilonskog razdora ne treba
je više ni tražiti — osim u rijetkim izuzecima (32) — ц
samim riječima, nego upravo u postojanju jezika, u njegovom
totalnom odnosu prema totalitetu svijeta, u ukrštanju
njegovog prostora sa sferama i figurama kozmosa.
Otuda i potiče projekat enciklopedije, kakav se pojavio
krajem XVI vijeka ili početkom XVII vijeka: ne odražavanje
onoga što se zna u neutralnom elementu jezika —
upotreba abecednog reda, proizvoljnog ali efikasnog, pojaviće
se u enciklopediji tek u drugoj polovini XVII vijeka
(33) — nego konstituisanje poretka svijeta na osnovu povezanosti
riječi i njihovog rasporeda u prostoru. Taj projekat
nalazimo kod Gregoara (Grégoire) u njegovoj Syntaxeon
artis mirabilis (1610), kod Alstedijusa (Alstedius) u
njegovoj En.cyclopaed.ia (1630) ili kod Kristofa de Savinjija
(Christophe de Savigny) u djelu Tableau de tous les
arts libéraux, koji uspijeva da spiritizuje saznanje istovremeno
pomoću kozmičkog oblika, nepomičnog i savršenog
kruga i pomoću zemaljskog, trošnog, mnogostrukog i odvojenog
od svog izvornog stabla; takav projekat nalazimo
i kod La Kroa di Mena (La Croix du Maine), koji zamišlja
prostor otvoren uz pomoć Enciklopedije i Biblioteke, prostor
koji bi omogućavao da se pisani tekstovi rasporede
prema figuri susjedstva, srodnosti, analogije i potčinjenosti
koju propisuje sam svijet (34). U svakom slučaju, takvo
preplitanje jezika i stvari u prostoru koji bi im bio zajednički,
pretpostavlja apsolutnu privilegiju napisanog.
Ta privilegija dominirala je tokom čitave renesanse
i sigurno je bila jedan od velikih događaja zapadne kulture.
Štamparija, pojava istočnjačkih rukopisa u Evropi,
*) Misli se na Sveto Pismo. — Prim, prev.