Rijeci i stvari - Monoskop

GRANICE PREDSTAVE
2 8 5
afinitete i njihove porodice na osnovu osobina koje se
mogu opisati; oni posjeduju osobine koje jezik može definisati
jer imaju strukturu koja je kao tamno, voluminozno
i unutrašnje naličje njihove vidljivosti. Najzad, kad treba
povezati predstavu nekog predmeta potrebe sa svim
predmetima koji se mogu naći pred njim u procesu razmjene,
treba se pozvati na oblik i kvantitet rada koji determinišu
njegovu vrijednost. Ono što od predmeta pravi
hijerarhiju u kontinuiranom gibanju tržišta, to nisu ni drugi
predmeti ni druge potrebe, nego upravo rad koji ih je
proizveo i koji se tiho u njih usadio; to su dani i sati potrebni
za njihovu izradu, za njihovo vađenje iz zemlje ili
njihov transport; to predstavlja njihovu pravu težinu, njihovu
tržišnu solidnost, njihov unutrašnji zakon i, na taj
način, ono što se može nazvati njihovom realnom cijenom.
Na osnovu tog suštinskog obilježja postaje mogućna razmjena,
a cijene, nakon raznih oscilacija, dobijaju svoju
potrebnu stabilnost.
Taj preokret, pomalo zagonetan, koji krajem XVIII
vijeka dolazi odozdo u tri različita domena, dovodeći ih
jednim potezom do istog jaza, sada već možemo sagledati
u cjelini njegovih različitih oblika. Sad je vidljivo koliko
bi bilo površno tražiti to jedinstvo u napretku racionalnosti
ili otkriću neke nove kulturne teme. Posljednjih godina
XVIII vijeka kompleksni problemi biologije, istorije
jezika ili industrijske proizvodnje nisu bili uključeni u
oblike racionalne analize; nije odmah došlo ni do interesovanja
za kompleksne figure života, istorije i društva; nije
došlo ni do oslobađanja od racionalizma mehanicističkog
tipa, ni od pravila analize i zakona shvatanja. Ili pak do
svega toga je došlo, ali u obliku jednog površinskog kretanja:
promjena i pomjeranje kulturnih interesa, nova
podjela mišljenja i sudova, pojava novih oblika u naučnom
govoru, pojava prvih brazda povučenih na blistavom licu
znanja. Na jedan dublji način i na nivou na kome se saznanja
ukorjenjuju u njihov pozitivitet, taj preokret se
odnosi ne samo na predmete koje saznanje ima u vidu,
analizira i objašnjava, ne čak ni na način njihova saznavanja
ili racionalizacije, nego na odnos predstave prema
onome što ona sadrži. Ono što se desilo sa Adamom Smitom,
sa prvim filolozima, sa Žisjeom, Vik d’Azirom ili Lamarkom,
to je sitno odstupanje, ali koje ima suštinsku
važnost za reformu čitave zapadne misli: predstava je iz­