Rijeci i stvari - Monoskop

GRANICE PREDSTAVE
2 8 9
ju predstave. Svaka druga veza, ako treba da bude univerzalna,
mora da nastane s onu stranu iskustva, u domenu
apriornog, koji je čini mogućom. Nije tu u pitanju
drugi svijet nego uslovi pod kojima može postojati svaka
predstava o svijetu uopšte.
Postoji, dakle, pouzdana podudarnost između kantovske
kritike i onog što se u istom tom periodu izdavalo kao
prvi gotovo kompletan oblik ideološke analize. Ali ideologija
— šireći svoje djelovanje na čitavo područje saznanja
— od izvornih utisaka do ekonomske politike, prolazeći
preko logike, aritmetike, prirodnih nauka i gramatike —
pokušala je da u obliku predstave obnovi upravo ono što
se konstituisalo izvan predstave. To je obnavljanje bilo mogućno
izvršiti jedino u kvazimitskoj formi pojedinačnog i
univerzalnog porijekla: izolovana, prazna i apstraktna svijest
trebalo je da na osnovu predstave razvije veliku tabelu
svega što se može predstaviti. U tom smislu ideologija je
posljednja filozofija klasicizma, kao što je i Žilijeta posljednji
roman klasicizma. Scene i rezonovanja markiza de
Sada dobijaju novu žestinu želje u razvoju jedne nove providne
i besprijekorne predstave. Analize ideologije obnavljaju
sve oblike predstave, pa čak i one naj kompleksni je.
Nasuprot ideologiji, kantovska kritika ' označava početak
našeg modernog doba; ona ispituje predstavu ne prema jednom
nedefinisanom impulsu koji polazi od prostog elementa
pa do svih mogućnih kombinacija, nego prema granicama
njenog prava. Ona prvi put sankcioniše taj preokret
koji se u zapadnoj kulturi odigrao krajem XVIII
vijeka, tj. povlačenje znanja i misli izvan domena predstave.
Taj preokret je tada doveden u pitanje u svojoj osnovi,
svom porijeklu i svojim granicama; na taj način beskrajno
polje predstave koje je stvorila misao klasicizma, a preko
kojeg je ideologija nastojala proći svojim diskurzivnim i
naučnim korakom, ispoljava se konačno kao metafizika.
Ali kao metafizika koja nikad ne bi zapala u neobaviješteni
dogmatizam niti bi ikada iznijela na vidjelo pitanje svoga
prava. U tom smislu kritika ističe metafizičku dimenziju
koju je filozofija XVIII vijeka htjela reducirati na
analizu predstave. Ali u isto vrijeme ona otvara mogućnost
za još jednu metafiziku, koja bi, izvan predstave, ispitivala
sve što predstavlja izvor i porijeklo; ona omogućava
sve one filozofije Života, Volje, Riječi koje je XIX vijek
razvio u okviru kritike.
19