Raport końcowy Modele zarządzania uczelniami w Polsce

Modele zarządzania uczelniami w Polsce
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2.8.Moduł zarządzania jakością kształcenia i pracy uczelni
2.8.1. Istniejący stan prawny i jego konsekwencje dla zarządzania jakością
w uczelniach
W konsekwencji obowiązującego w Polsce stanu prawnego współistnieją dwie kategorie
systemów zapewnienia jakości: wewnętrzne systemy zapewnienia jakości (wprowadzane
w poszczególnych uczelniach), zewnętrzny system zapewnienia jakości (z wiodącą rolą PKA) 86 .
Wymaganie utworzenia w uczelniach wewnętrznego systemu zapewnienia jakości określono
w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 roku w sprawie
standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu
tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz
makrokierunki. Z treści Rozporządzenia (§ 3.1) jasno wynika, że jedynym celem istnienia systemu
zapewnienia jakości powinno być zapewnienie wysokiej jakości kształcenia. Przywołane, „wątłe”
stwierdzenie na temat systemu zapewnienia jakości nie jest bezpośrednio ani dopełnione ani
rozwinięte w innych, spośród obowiązujących aktualnie przepisów prawa.
Wymóg sformułowany w Rozporządzeniu z dnia 12 lipca 2007 został istotnie wzmocniony
w nowelizowanym prawie o szkolnictwie wyższym. Po pierwsze w projekcie nowelizacji ustawy
rektorowi uczelni został dodany obowiązek sprawowania nadzoru nad wdrożeniem
i doskonaleniem uczelnianego systemu zapewnienia jakości kształcenia (art. 66 ust. 2 pkt 3a)). Po
drugie uczelniane systemy zapewnienia jakości kształcenia, ich funkcjonowanie i doskonalenie
znajdą się wśród określanych przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego ogólnych kryteriów
oceny programowej i instytucjonalnej, dokonywanej przez PKA (art. 9 ust. 3 pkt 3)). Także wysoka
ocena jakości kształcenia staje się warunkiem m.in. ubiegania się o status KNOW oraz
o dofinansowanie z dotacji przedmiotowej w budżecie państwa na dofinansowanie zadań
projakościowych (Art. 94b ).
Wciąż jednak odwołania w ustawie odnoszące się do zapewnienia jakości są związane
z obszarem działalności dydaktycznej, nie ma też określonych ram i wymagań dotyczących
uczelnianego systemu zapewnienia jakości kształcenia. Uczelnie, poza wyraźnym wskazaniem
rektora jako osoby sprawującej nadzór nad procesami wdrożenia i doskonalenia systemu
zapewnienia jakości kształcenia, posiadają autonomię w zakresie określenia celów, funkcji i zadań
systemu oraz wyboru procedur i narzędzi umożliwiających ich wypełnianie. Dodatkowym
czynnikiem wzmacniającym jest uzależnienie możliwości uzyskania pozytywnej oceny
programowej i instytucjonalnej dokonywanej przez PKA od funkcjonowania i doskonalenia systemu
zapewnienia jakości kształcenia, a możliwości np. dofinansowania działań projakościowych
z dotacji przedmiotowej od wysokiej jakości kształcenia.
Analiza doświadczeń zagranicznych wskazuje, że większość systemów obejmuje
zapewnienie jakości kształcenia (prawie 100% badanych uczelni) oraz zapewnienie jakości badań
(80%). Respondenci wskazywali też takie obszary jak kontakty z otoczeniem zewnętrznym (50%),
zasoby wspierające kształcenie i środki wsparcia dla studentów (75%), zarządzanie
i administrowanie uczelnią (66%). Tia Loukkola zauważa, że uzyskane wyniki badań wskazują na
to, że rozwiązania uwzględniające kompleksowe podejście do budowania systemu zapewnienia
jakości nie są powszechne, a w wielu uczelniach niektórych obszarów działalności nie postrzega
się jako podlegających procesom zapewnienia jakości. Zatem proponowanie modelu
86 Polska nie jest tu przypadkiem odosobnionym. Podobną sytuację spotkamy w innych krajach Europy. Zob. Analiza
opisująca systemy zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego. Raport Centrum
Badań na Szkolnictwem Wyższym Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym Uniwersytetu Jagiellońskiego
31-007 Kraków, ul. Gołębia 24
165