Raport końcowy Modele zarządzania uczelniami w Polsce

Modele zarządzania uczelniami w Polsce
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2.5.Moduł zarządzania kadrami
Wysoko wykwalifikowani i kompetentni pracownicy są w uczelniach niezbędni do
wykonywania obowiązków dydaktycznych i prowadzenia badań naukowych. Zdaniem ekspertów
z OECD 14 , współczesnych pracowników naukowych cechuje wzrost ich mobilności (w tym swoiste
„umiędzynarodowienie”) wzrost zróżnicowania form i zakresu ich aktywności, ról i funkcji, a także
wzrost zróżnicowania ich specjalności oraz form zawieranych z nimi kontraktów.
Wyzwania związane z XXI wiekiem (globalizacja, nowe modele uczelni, nowe technologie,
zmiany postaw społecznych, kryzysy gospodarcze i ekonomiczne) wymuszają wprowadzenie
systemowych zmian na uczelniach. Warunkiem koniecznym sprostania im jest poprawa zdolności
menedżerskich osób pełniących funkcje kierownicze, w tym umiejętność przygotowania uczelni do
przeprowadzenia procesów konsolidacyjnych, badań i kształcenia interdyscyplinarnego,
koncentracji środków oraz lepszego (bardziej efektywnego) wykorzystania zasobów ludzkich
(w tym stymulowaniu mobilności pracowników) 15 . Umiejętne zarządzanie kompetencjami
pracowników decydować będzie w przyszłości o atrakcyjności uczelni, zarówno jeśli chodzi
o miejsce do pracy, jak i miejsce do studiowania. Pojęcie „kompetencji akademickich” jest zwykle
rozumiane wąsko 16 . W Raporcie rozumiemy go w takim znaczeniu, jaki przyjmuje się w nauce
o zarządzaniu, tzn. obejmuje ono: 1) uzdolnienia i predyspozycje, 2) wewnętrzne motywacje,
3) wykształcenie i wiedzę, 4) doświadczenia i praktyczne umiejętności, 5) cechy psychofizyczne,
obiektywnie przydatne na danym stanowisku, 6) postawy i zachowania (oczekiwane w miejscu
pracy), 7) stan zdrowia (witalność, forma psychofizyczna), 8) formalne upoważnienie do działania
w imieniu organizacji 17 . Zauważyć jednak należy, że poza jakością kadry menadżerskiej,
niezbędne jest zrozumienie konieczności zmian przez środowisko (a w szczególności przez jego
prawną emanację w postaci organów kolegialnych uczelni). Bez poparcia działań rektora
i dziekanów przez senat i rady wydziałów nie może bowiem dojść do istotniejszych zmian
w sposobie funkcjonowania uczelni.
Zarządzaniem kompetencjami pracowników zajmowali się dotąd jedynie przedstawiciele
reprezentujący organizacje biznesowe. Członkowie projektu nie spotkali się z systematycznym
planowaniem kompetencji pracowników na uczelniach 18 . Czym innym jest natomiast podnoszenie
kompetencji indywidualnych – np. poprzez udział w kursach lub studiach podyplomowych 19 .
Niemniej jednak tradycyjny system kariery akademickiej umożliwia uzyskanie kompetencji
przez gremia kierownicze w szczególny sposób. Mianowicie, awans odbywa się etapowo i jest
połączony z uzyskaniem kolejnych stopni i tytułów naukowych. Osoby pełniące najwyższe funkcje
wcześniej sprawowały już funkcje na niższych szczeblach (rektor najczęściej był wcześniej
prorektorem, a uprzednio dziekanem lub prodziekanem).
14 Education AT a Galance 2008, OECD Indicators, Raport OECD 2009
15 Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego: 2010–2012, projekt środowiskowy., Wydawnictwo KRASP, FRP oraz
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, s. 47, w dokumencie (s.50) wymienia się negatywne cechy polskiego
szkolnictwa wyższego, do których zaliczono między innymi: wieloetatowość, niskie wynagrodzenie kadry, bariery
mentalne, w niedostatecznym stopniu profesjonalne kierowanie uczelnią i zarządzanie zasobami, niewłaściwe ścieżki
kariery.
16 Kompetencje akademickie są najczęściej rozumiane wąsko, jako uprawnienia uczelni do nadawania tytułów i stopni
naukowych
17 Oleksyn T., Kompetencje nauczycieli akademickich wobec wyzwań współczesności (w:) Komunikacja społeczna a
zarządzanie we współczesnej szkole, Toruń 2009, s. 318-319 oraz Z. Sekuła, Motywowanie do pracy. Teorie
i instrumenty, Warszawa 2008, s. 64.
18 Planowana realizacja w UEK i realizowane w UG, rozpoczęto pracę nad tym także w innych uczelniach
19 Nieopublikowane badania pilotażowe przeprowadzone przez członków projektu, w styczniu 2009 r. w Zakopanym
podczas szkolenia skierowanego do kierowników dziekanatów, dziekanów i rektorów
Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym Uniwersytetu Jagiellońskiego
31-007 Kraków, ul. Gołębia 24
90