Raport końcowy Modele zarządzania uczelniami w Polsce

Modele zarządzania uczelniami w Polsce
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
pedagogicznej, psychologicznej oraz metodyki. Ze względu na wskazany w ustawie podział
zarządzanie procesem dydaktycznym zostało przy uwzględnieniu tych różnic.
2.3.2. Analiza trendów zagranicznych
Europejskie ale i anglosaskie doświadczenia spoza naszego kontynentu wyraźnie wskazują
na przestrzeganie zasady autonomii uczelni w zakresie organizowania dydaktyki. Jedna
z najbardziej znanych na świecie definicji uczelnianej autonomii została zaczerpnięta
z amerykańskiego wyroku sądowego w procesie Sweezy przeciwko New Hampshire.
W uzasadnieniu sędzia Sądu Najwyższego, Felix Frankfurter, stwierdzał, że podstawą swobodą
uczelni jest je prawo „do samodzielnego decydowania na podstawie akademickich kryteriów, kto
może uczyć, co może być nauczane, jak powinno być nauczane oraz kto powinien zostać przyjęty
na studia” 12 .
Współczesne raporty przygotowywane przez OECD czy Bank Światowy jednoznacznie
przekonują, że autonomia – rozumiana własnie jako swoboda uczelni do tworzenia programów
nauczania i decydowania o sposobach ich realizowania – jest warunkiem niezbędnym dla
rzeczywistego udziału uczelni w stymulowaniu rozwoju gospodarczego i społecznego 13 .
Rozwiązanie oparte na tak rozumianej autonomii jest stosowane między innymi w Norwegii
i Finlandii. Przyjęcie takiego rozwiązania sprawia również, że zewnętrze systemy zapewniania
jakości opierają się na akredytacji bądź ewaluacji instytucjonalnej.
2.3.3. Aktualna praktyka krajowa
Ze względu na szczegółowe regulacje w Polskim prawie – uczelnie nie posiadały znaczącej
autonomii w zarządzaniu dydaktyką. Wszystkie musiały się dostosować do wymagań zawartych
w rozporządzeniach dotyczących minimalnych wymagań dotyczących taki jednostki organizującej
studia, jak i oferowanego programu studiów. Podstawowa różnica w zarządzaniu dydaktyką
wynikała jedynie z wielkości uczelni: w szkołach, w których nie istnieją podstawowe jednostki
organizacyjne, to senat jest odpowiedzialny za przygotowanie i późniejsze nadzorowanie studiów
na uruchamianym kierunku.
Pewną nowością w tej dziedzinie jest uruchomienie w 2008 roku przez Ministerstwo Nauki
i Szkolnictwa Wyższego programu zamawianego kształcenia na kierunkach technicznych,
matematycznych i przyrodniczych. Program ten umożliwił uczelniom uruchomienie nowych bądź
zmodyfikowanie programów studiów na takich kierunkach, jak matematyka, informatyka, chemia,
biotechnologia czy ochrona środowiska. Wykształcenie absolwentów na takich kierunkach ma się
przyczynić do dalszego rozwoju ekonomicznego kraju, oraz zgodnie z Narodowymi Strategicznymi
Ramami Odniesienia – do zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki.
12 Sweezy v. New Hampshire, 354 U.S. 234 (1957);
Stéphan Vincent-Lancrin, “Building futures scenarios for universities and higher education. An international approach,”
Policy Futures in Education, 2(2), 2004, s. 245-262
13 Shahid Yusuf, Kaoru Nabeshima, How Universities Promote Economic Growth, Washington: The International Bank
for Reconstruction and Development/The World Bank, 2007, s. 7;
Jamil Salmi, The Challenge of Establishing World-Class Universities, Washington: The International Bank for
Reconstruction and Development/The World Bank, 2009, s. 26-29;
Michael Czinkota, Loosening the Shackles: The Future of Global Higher Education, Prepared Statement for the WTO,
Geneva, 28-29 April 2005;
Links between Policy and Growth: Cross-country Evidence. Draft paper for Working Party, Paris: Economic Department,
OECD, 2000, s. 133-145;
Redefining Tertiary Education, Paris: OECD, 1998, s. 37
Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym Uniwersytetu Jagiellońskiego
31-007 Kraków, ul. Gołębia 24
73