Raport końcowy Modele zarządzania uczelniami w Polsce

Modele zarządzania uczelniami w Polsce
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Prognozując liczbę przyszłych studentów należy uwzględnić ogólną sytuację demograficzną
oraz zainteresowanie konkretną ofertą dydaktyczną. Wpływ sytuacji demograficznej na liczbę
studentów można ocenić jedynie indywidualnie, w odniesieniu do konkretnej uczelni. Generalnie
biorąc niż demograficzny jest mniej odczuwalny w uczelniach cieszących się dużą renomą.
Zjawisko to stawia w szczególnie trudnej sytuacji uczelnie niepubliczne, których finansowanie
opiera się wyłącznie na czesnym. Można bowiem z ryzykiem popełnienia niewielkiego błędu
założyć, że – poza kierunkami uważanymi za „rynkowe” – kandydaci wybiorą kierunki mniej dla
nich atrakcyjne, ale nieodpłatne 24 .
2.5.1.3.2. Standardy kształcenia/Krajowe Ramy Kwalifikacji
W znowelizowanej ustawie zrezygnowano z centralnie określonych standardów kształcenia.
Nie znaczy to jednak, że ich nie będzie; po prostu w miejsce dotychczasowych standardów zostają
wprowadzone wzorcowe efekty kształcenia (które będą wyznaczane autonomicznie przez
uczelnie). 25 Wydaje się, że szkoły wyższe przez pewien czas będą kontynuowały dotychczasową
praktykę; już sam termin ogłoszenia na studia, wynoszący wiele miesięcy przed datą rekrutacji,
wyklucza szybką zmianę przyjętych już we właściwym trybie zasad. Po pewnym jednak czasie,
którego minimalny okres szacuje się na 3-5 lat, powinno dojść do istotnego zróżnicowania oferty
dydaktycznej i swoistej w tym zakresie konkurencji programów, a także sposobów ich realizacji
(np. inny rozkład zajęć pomiędzy wykładami i ćwiczeniami, oferowane praktyki itp.).
Planując zatrudnienie uczelnie powinny sobie jednak odpowiedzieć na pytanie, czy
generalnie biorąc – niezależnie od rodzaju studiów - zamierzają petryfikować dotychczasowy
sposób nauczania, czy też – wprowadzając „wzorcowe efekty kształcenia” – doprowadzą w istocie
do obniżenia czy podwyższenia poziomu nauczania.
2.5.1.3.3. Liczba godzin dydaktycznych
Na gruncie znowelizowanych zasad kształcenia zarówno liczba godzin dydaktycznych, jak
i sposób ich realizacji, będą zależały od uczelni. W tym kontekście konieczne stanie się podjęcie
decyzji kierunkowych przez władze uczelni, w szczególności, czy wszystkie godziny mają być
efektywnie przeprowadzane, czy też część z nich będzie odbywała się bez bezpośredniego udziału
nauczyciela akademickiego.
2.5.1.3.4. Minima kadrowe i zapotrzebowanie na kadrę
Istotnie zmieniają się zasady dotyczące minimów kadrowych. W szczególności zaczną
w tym zakresie obowiązywać swoiste zamienniki (np. zamiast jednego profesora – dwóch
doktorów - art. 9a znowelizowanej u.p.s.w.). Z jednej strony elastyczność taka stanowić będzie
ułatwienie dla uczelni uboższych w wysokokwalifikowaną kadrę; z drugiej jednak zniesienie
standardów kształcenia spowoduje, że właściwie każda dotychczasowa specjalność w ramach
tego samego kierunku powinna być traktowana tak, jak kierunek studiów, to znaczy posiadać
własne minimum kadrowe. Wbrew zatem pozorom, swoboda w kreowaniu studiów bynajmniej nie
musi przyczynić się do żywiołowego wzrostu ich liczby. Barierą w tym względzie będzie właśnie
konieczność zapewnienia każdemu – rozumianemu „po nowemu” - kierunkowi studiów odrębnej
kadry.
24 Zapotrzebowanie na kadrę powinno być także pochodną liczebności grup studenckich. W istocie często zależność
bywa odwrotna. Z jednej strony, rynkowy popyt na określone kierunki spowodował, iż doszło do faktycznych wypaczeń,
tzn. do ograniczania studiowania jedynie do wysłuchania (nieobowiązkowych zresztą) wykładów. Z drugiej strony,
liczebność grup wykładowych i ćwiczeniowych na matematyce i ekonomii jest diametralnie różna – nawet na
przedmiotach nie związanych z korzystaniem ze specjalistycznego sprzętu. Trudno zatem dopatrzeć się jakiejś
generalnej reguły. We wskazanym kontekście wydaje się, że uczelnie powinny „przewietrzyć” przyjęte zasady, ustalając
nowe, bardziej racjonalne.
25 Na gruncie znowelizowanej u.p.s.w. standardy dotyczą studiów przygotowujących do wykonywania
określonych zawodów, takich jak np. nauczyciela czy lekarza.
Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym Uniwersytetu Jagiellońskiego
31-007 Kraków, ul. Gołębia 24
95