Raport końcowy Modele zarządzania uczelniami w Polsce

Modele zarządzania uczelniami w Polsce
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
pracowników w Senacie są w wielu wypadkach decorum, ale jednocześnie uważani są za
potwierdzenie reguły samorządności. Rodzi się przy tym dodatkowe pytanie – czy rzeczywiście
mniejsze organy kolegialne będą działać sprawniej? (Choć ustawy o samorządności terytorialnej
w Polsce wskazują, że ustawowe ograniczenie liczebności organów uchwałodawczych może mieć
sens.).
Dopuszczane przepisami ustawy oraz statutami niektórych uczelni ograniczanie liczebności
rad podstawowych jednostek organizacyjnych poprzez wprowadzenie wybieranej reprezentacji
samodzielnych pracowników naukowych w praktyce nie jest niemal stosowane. Oznacza to, że
uczelnie w Polsce starają się zachować tradycyjny model reprezentacji w zakresie samorządności
akademickiej rozumianej jako „zarządzanie poprzez consensus w obrębie społeczności
akademickich” (za Eurydice, Zarządzanie w szkolnictwie wyższym...).
b. przy istnieniu obok Senatu innego ciała angażującego osoby z grona zewnętrznych
interesariuszy – model bikameralny
Na podstawie przeprowadzonych badań (dane uczelni, statuty szkół oraz badanie
ankietowe przy okazji seminarium konsultacyjnego w Krakowie) można wnioskować, że istniejące
modele samorządności akademickiej są wewnętrznie mało zróżnicowane. Ciało kolegialne, jakim
jest konwent uczelni, dopuszczany przepisami obecnie obowiązującego prawa, nie jest
powszechnie stosowanym rozwiązaniem. Uzyskane odpowiedzi ankietowe wskazują też, że
większość uczelni nie jest zainteresowana i nie widzi potrzeby tworzenia konwentu jako organu,
który mógłby doprowadzić do ściślejszej współpracy interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych.
Ustawa przewiduje możliwość powoływania konwentu w publicznej uczelni akademickiej
– art. 60. 4 (ale podobny przepis istniał i w obowiązującej ustawie). Art. 60. 4a nakłada obowiązek
utworzenia konwentu w publicznych uczelniach zawodowych (nota bene – ten obowiązek istniał
już w przepisach ustawy o wyższych szkołach zawodowych z 1997 roku, a która straciła moc).
W uzasadnieniu nowelizacji zapisano między innymi:
Włączenie uczelni do realizacji polityki regionalnej będzie odbywa się na różnych poziomach.
W państwowych wyższych szkołach zawodowych udział władz regionalnych oraz pracodawców
będzie bardziej bezpośredni, bowiem ich przedstawiciele będą zasiadali w konwencie, któremu
nadano kompetencje o charakterze strategicznym. Umożliwi to kreowanie lepszej oferty
dydaktycznej tych uczelni uwzględniającej specyfikę regionalnego rynku pracy oraz ułatwi
współpracę z regionalnymi pracodawcami.
Jednocześnie artykuł 63 wyraźnie głosi: „W skład konwentu uczelni publicznej mogą
wchodzić w szczególności przedstawiciele”. Użyte sformułowanie „mogą” oznacza, że statut
uczelni może wyłączyć spośród uczestników konwentu przedstawicieli organizacji pracodawców.
Ustawa o wyższych szkołach zawodowych z 1997 używała sformułowania jednoznacznego:
„W skład konwentu wchodzą...” (art. 33) i było to chyba rozwiązanie lepsze.
Przegląd statutów kilku uczelni zawodowych wskazuje (Chełm, Jarosław, Nowy Sącz,
Wałbrzych, Włocławek), że żadna nie zdecydowała się na skorzystanie z możliwości współpracy z
pracodawcami. A w tym względzie przepisy nie ulegają zmianie! Jedyna zmiana to obowiązek
tworzenia konwentu.
Ponieważ art. 64 nie ulega żadnej zmianie – oznacza to, że zgodnie z zasadą
autonomiczności uczelni kompetencje konwentu określa tylko i wyłącznie statut uczelni. A to
prowadzi do wniosku, że konwent może zostać pozbawiony praktycznie jakichkolwiek uprawnień.
Takie też wnioski płyną z przeglądu statutów uczelni zawodowych, w której działają konwenty.
Z drugiej strony należy zauważyć, że niektóre uniwersytety (a więc duże publiczne uczelnie
akademickie) mają konwenty: UMCS, UZ. Konwent w założeniu pełni tam funkcje doradcze,
a może tylko dekoracyjne.
Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym Uniwersytetu Jagiellońskiego
31-007 Kraków, ul. Gołębia 24
48