Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
142 Sermón 348<br />
mas; atrévete a afirmar que te ves puro y transparente, que<br />
examinas cuanto <strong>de</strong> oculto hay en tu conciencia, ya sea en hechos,<br />
en dichos o pensamientos perversos; si ya no te fatiga<br />
la preocupación <strong>de</strong> evitar el mal, mira si no se <strong>de</strong>sliza ninguna<br />
negligencia en practicar la equidad. Si ése es tu estado real,<br />
goza por vivir sin temor. Lo habrá excluido el amor <strong>de</strong> Dios,<br />
a quien amas con todo tu corazón, y con toda tu alma, y con<br />
toda tu mente. Lo habrá excluido también el amor al prójimo,<br />
a quien amas como a ti mismo, y por eso te esfuerzas para<br />
que también él ame a Dios contigo con todo el corazón, con<br />
toda el alma y con toda la mente, puesto que no tienes otra<br />
manera <strong>de</strong> amarte rectamente a ti mismo si no es amando a<br />
Dios <strong>de</strong> tal forma que no le ames menos por el hecho <strong>de</strong> volverte<br />
hacia ti mismo. Si, por el contrario, aunque ninguna pasión<br />
te sacuda interiormente —¿quién se atreverá a gloriarse<br />
<strong>de</strong> ello?—, si te amas a ti mismo en ti mismo y te complaces<br />
en ti por ti, <strong>de</strong>bes sentir gran temor precisamente porque nada<br />
temes. El temor no ha <strong>de</strong> ser arrojado fuera con cualquier<br />
amor, sino con el amor recto por el que amamos a Dios con<br />
toda la mente 1 y, en consecuencia, al prójimo, <strong>de</strong> manera que<br />
también él ame a Dios. El amarse en sí mismo y el agradarse<br />
uno a sí mismo no es amor recto, sino vana soberbia. Por eso,<br />
el Apóstol zahirió con justa reprensión a quienes se aman y se<br />
agradan a sí mismos. La caridad perfecta arroja fuera el temor.<br />
Mas no ha <strong>de</strong> llamarse caridad a lo que es baratura 2 . ¿Qué<br />
au<strong>de</strong>as nuntiare purum ac liquidum te vi<strong>de</strong>re, quidquid latebrarum in<br />
conscientia perscrutaris, a factis, a dictis, a cogitationibus pravis; si iam<br />
iniquitatis diligentia non fatigat, utrum aequitatis neglegentia nulla subrepat.<br />
Si haec ita sunt, recte gau<strong>de</strong>s, gau<strong>de</strong> esse te sine timore. Excluserit<br />
autem eum caritas Dei, quem diligis ex toto cor<strong>de</strong>, et ex tota anima, et<br />
ex tota mente tua. Excluserit eum et caritas proximi, quem diligis tanquam<br />
te ipsum: et i<strong>de</strong>o pro illo satagis, ut etiam ipse tecum ex toto<br />
cor<strong>de</strong>, ex tota anima, ex tota mente diligat Deum; quia non aliter recte<br />
diligis et te ipsum, nisi quia síc diligis Deum, ut non propterea minus<br />
eum diligas, quia converteris vel ad te ipsum. Si autem quamvis intra te<br />
ipsum nulla irritaris cupiditate (quod qui<strong>de</strong>m <strong>de</strong> se quis au<strong>de</strong>at glorian?),<br />
tamen si te ipsum in te ipso diligis, et <strong>de</strong> te ipso tibi places, hoc ipsum<br />
vehementius timere <strong>de</strong>bes, quia nihil times. Non enim quacumque dilectione<br />
foras mittendus est timor, sed recta dilectione qua tota diligimus<br />
Deum, et propterea proximum, ut sic et ipse diligat Deum. Se autem in<br />
se diligere, et sibi placeré, non est iustitiae caritas, sed superbiae vanitas.<br />
Ac per hoc Apostolus iusta reprehensione percussit se ipsos amantes et<br />
sibi placentes (cf. 2 Tim 3,1-5). Perfecta ergo caritas foras mittit timorem<br />
(1 lo 4,18). Sed ea dicenda est caritas, quae non est vilitas. Quid autem<br />
1 Suponemos en el texto latino tota mente, que testimonia algún manuscrito según<br />
los Maurinos.<br />
2 Agustín juega con el doble significado <strong>de</strong> caritas: caridad y calidad <strong>de</strong> cato.<br />
El temor <strong>de</strong> Dios 143<br />
hay más sin valor que un hombre sin Dios? Ved lo que ama<br />
quien se ama a sí mismo; no en Dios, sino en sí mismo. Con<br />
razón se dice a ese tal: No te engrías, antes bien teme. Puesto<br />
que se engríe, y por eso no teme, le es ciertamente pernicioso<br />
el hecho <strong>de</strong> no temer a él, que no está sólidamente cimentado,<br />
sino que es llevado por el viento <strong>de</strong> la soberbia. Tampoco es<br />
manso y piadoso quien se ama y se alaba en sí mismo; al contrario,<br />
orgulloso y feroz, no sabe <strong>de</strong>cir: Mi alma será alabada<br />
en el Señor; escúchenlo los humil<strong>de</strong>s y alégrense. ¿Qué ama<br />
<strong>de</strong> bueno quien tal vez ama el no temer por el no temer mismo?<br />
Pue<strong>de</strong> convencerse <strong>de</strong> que eso no proce<strong>de</strong> <strong>de</strong> la salud,<br />
sino <strong>de</strong> crueldad. Por ejemplo, existe un salteador audaz en<br />
extremo, tanto más peligrosamente cruel cuanto más perversamente<br />
fuerte, quien por ese amor suyo por el que ama el no<br />
temer maquina atrocida<strong>de</strong>s ingentes para ejercitar lo que ama,<br />
y ejercitándolo, robustecerlo; cuanto mayores sean las barbarida<strong>de</strong>s<br />
cometidas, tanto mayor será la audacia <strong>de</strong> quien no<br />
teme. Así, pues, no ha <strong>de</strong> amarse como un gran bien lo que<br />
pue<strong>de</strong> hallarse incluso en un hombre pésimo.<br />
3. Por tanto, hay que burlarse <strong>de</strong> los filósofos <strong>de</strong> este<br />
mundo —no sólo los epicúreos—, que hasta a la justicia consi<strong>de</strong>ran<br />
venal, a precio <strong>de</strong>l placer carnal. Dicen que el sabio<br />
<strong>de</strong>be ser justo ya para adquirir, ya para conservar el placer <strong>de</strong>l<br />
cuerpo. También ellos se jactan <strong>de</strong> ser fortísimos y aseguran<br />
no temer absolutamente nada, puesto que piensan que Dios<br />
no se preocupa lo más mínimo <strong>de</strong> las cosas humanas y no creen<br />
vilius quam homo sine Deo? Ecce quid amat, qui se ipsum non in Deo,<br />
sed in se ipso amat. Recte huic dicitur: Noli altum sapere, sed time<br />
(Rom 11,20). Quia enim altum sapit, et i<strong>de</strong>o non timet, utique perniciose<br />
non timet, qui non in solido collocatur, sed fia tu superbiae ven ti [1528]<br />
latur. Ñeque mitis et pius est, qui se ipsum in se ipso amat et laudat:<br />
sed elatus et ferox, non novit dicere: In Domino laudabitur anima mea;<br />
audiant mites, et iucun<strong>de</strong>ntur (Ps 33,3). Quid enim boni amat, qui forte<br />
hoc ipsum propter hoc ipsum amat nihil timere? Potest enim hoc sibi<br />
persua<strong>de</strong>re, non sanitate, sed immanitate. Verbi gratia, est aliquis audacissimus<br />
latro, quanto perverse fortior, tanto periculose cru<strong>de</strong>lior, qui<br />
propter ipsum amorem suum quo amat nihil timere, ingentia facinora<br />
moHatur, ut quod amat exerceat, et exercendo corroboret: quanto eius<br />
fuerint maiora commissa, tanto maior erit non timentis audacia. Non hoc<br />
ergo pro magno bono amandum est, quod et in homine pessimo invenid<br />
potest.<br />
3. Epicurei et Stoici car ere timore amant, sed perverse.—Quapropter<br />
irri<strong>de</strong>ndi sunt huius mundi philosophi, non solum Epicurei, qui etiam<br />
ipsam iustitiam venalem habent, carnalis pretio voluptatis. Dicunt enim<br />
propterea sapientem, iustum esse <strong>de</strong>beré, ut vel acquirat, vel teneat ex<br />
corpore voluptatem. Nam et hi fortissimos se iactant, et ^ihil omnino<br />
timere se dicunt: quia nec quidquam Deum res humanas curare arbi-