libro epistemologias.pdf - Pratec
libro epistemologias.pdf - Pratec
libro epistemologias.pdf - Pratec
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
66<br />
En un pueblo vecino, Pomacanchi, una investigadora recogió esta versión sobre el Qanchi<br />
Machu que también muestra estas singularidades que nos van indicando las diferentes formas<br />
de estructurar los discursos, los estilos narrativos, probablemente desde la concepción<br />
castellana de los textos sea percibido como un mito, pero en la comunidad campesina tiene<br />
la función de rememorar al antepasado común que hasta hoy sigue presente. Este es el<br />
relato:<br />
Qanchi Machus mamá, kasqa<br />
Hinaspas, chaysi maytachá orqokunantinta ratuchallas muyuramuq.<br />
Munayniyoqsi kay taytacha hina kasqa.<br />
Hinaspas ratuchalla ankhayna pampa ukhuman chinkayrApun, hoq moqo patapiñas<br />
ikhurirun, suchuspa, pampanta suchuspa. Arí mamá.<br />
Hinaspas cheqaq qanchis chay Qanchi kasqa.<br />
Kunanpas hoq llaqtapi chay Qanchi Machu kawsashansi. Kawsachkansi, mamá.<br />
Hinaspas chaypi tApukamun: “Wawaykuna imaynallan kashan? Allillantan<br />
saqemurqani, allin qolqeyoq, allin bastantepin wawaykunata saqemuni. Imaynan<br />
kashanpas? Saqemusqay hinalla ch’awchuykuna kashan, wawaykuna kashan”,<br />
nispas tApukamun. Ari mamá.<br />
Chaysi maynantintaraqchá, orqontintaraqchá, hap’ikamuqpas wawankunarayku,<br />
bastante hallp’ata. Ari mamá akhna. “Wawaykunapaq kanqa” nispas.<br />
Ratuchallas rumitapas rawkhayruq. Munayninpi ratuchallas imayniraq akhnan qaqa,<br />
tremendo qaqakunatas chikchiwan lasowan suq’ashaspalla, ratuchalla kikillansi<br />
paypaqqa rumi rawkharukuq, mamá. Arí. Chayqa rawkhasqankuna munay chhayna<br />
urqukunapi, mamá, kashanraqmi. Kashanmi mamá, chay machulaq rawkhasqan.<br />
Arí, mamá. Chaysi munayllansi, mamá, kaq chay machukunaq akhnan lasowan,<br />
anchay chikchiwansi akhnata soq’ayullaqtinsi runaqa kikillan phawaq. Ari, mamá,<br />
hinatas ruwaq chaysi.<br />
Chaysi chay Qanchi Machu kunan hoq lado llaqtapi kawsashan, tiyashallan, Arí,<br />
mamá.<br />
Chaysi khuyayta llakikamun: “Wawaykunaqa, imaynan kashan? Wawaykuna<br />
hayk’aynan kashan? Allillantan, qhapaqtan saqemurqani. Allillanpunichá kashan<br />
riki”, nispas khuyayta sintimun, tApupakamun, mamá.<br />
Arí, mamá, anchayllata mamá yachani.<br />
Traducción aproximada:<br />
Antes, el Machu de Huanbera era buen trabajador, vivo, diligente, laborioso. Se dice<br />
que el antepasado de Huanbera estaba trayendo agua de arriba, de Jacuiri. Dicen<br />
que estaba trayendo abundante agua. Y dicen que el Machu de Colcatuna se enteró<br />
de esto y como sabía que al Machu de Huanbuera le gustaba la chicha le llevó esta<br />
bebida y le hizo emborrachar con engaños. Le sirvió la chicha en una gran vasija;<br />
mientras estaba tomando, el Machu de Colcatuna se llevó el agua por la pampa hacia