13.05.2013 Views

libro epistemologias.pdf - Pratec

libro epistemologias.pdf - Pratec

libro epistemologias.pdf - Pratec

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

chiqantaqa. Mana despachopichu kanqa. Kay wiraquchapaq ruwananpaq. Hasta<br />

wiñaypaq, wiñayman kanqa. Kay khipuqa mana p’altakunqa, purakunqa mana.<br />

Khipuqa khipu. Mana ima munaqchu. Mana pashkayta atinkumanchu khiputaqa.<br />

Khipuqa wiñay wiñay, mana kutiq. Yanapanki kunanqa. Sumaqta wasi kawsaynin,<br />

hawa kawsaynin, tukuy qUrin qulqin mana tukukuq kanqa. Khipu, mana tukukuq<br />

kanqa.<br />

Kunanqa hallpaykusunchis. Qankunapis. Allin kananpaqyá, kaqlla kananpaqyá.<br />

Kunanqa khipuykusaqku mana tukukuqta. Llapanta, sutinta. Kay santurumaq<br />

sutinkunata lliwta khipusaq. Papaykipa sutinta. Q’ala panpakunataya khipusaq.<br />

Licenciaykimanta. Pachamama licencianmanta. Diospa licencianmanta. Apukuna<br />

licenciakunamanta, mana tukukunanpaq. Kunanqa qanpa licenciaykimanta. Allpa<br />

mama, q’aytu mama. Q’aytu, munasqaykita rimasaq. Khipusqaykipis contador<br />

wañunaykama. Sumaqta kay wiraquchataqa yanapanki khipu. Khipuqa manan<br />

paskay atiychu. Allintan khipusaqqa. Kallpay kachunpis amapis kachunchu, kaypi.<br />

Khipusaq kay wasinchista, San Sebastián. Señoraqa Elizabeth. Qampa kay kanqa<br />

kachkankitaq chayqa. Wiraqucha sutinqa ima? Kunanqa kawsayninchista: Maqt’illu<br />

q’irus papa. Kawsayninchista. Kayqa maqt’illu. kayqa puli, alqa puli, yuraq q’usi.<br />

Kaychaqa ch’iqi muru. Muru chimaku. Muro maqt’illo (Termina un khipu).<br />

Samaykusunraq. Samaykusunchisraq. Chayqa clase papa. Chaymantañataq sañataq<br />

ruwasunchis. (Otra vez empieza el t’inkay a los Apu y el hallpay de la coca).<br />

Muhu sarakuna. Uwina sara. Chaypitaq paraqay, phalcha paraqay, ch’ullpi,<br />

waqanki, kumullu sara, uña saracha, ch’ullpischa, uqi sara, qhispillu sara.<br />

Rurun, chaymanta qispin saraqa montañapiqa. Mana huk kuti tarinichu. Imapis<br />

tarinichu chay qhispillu.<br />

Nina uwina. Chayqa chaymantakama churachkanchis riki.<br />

Kunan Wakata. Holsteinta. Allin pampakama ñuñuyuq riki. Chaymanta chuwi.<br />

Chuwi kanqa Waka. Chuwipuniyá. Kimsankata khipuchkani riki. Waka pallaris,<br />

yuraq ch’uya, yana chuwankira, nisqa. Muru, qasa, Waka pulsiku. Uñankuna kaypi<br />

kanqa.<br />

Esta vivencia “matemática”, si se quiere relevar este aspecto, transcurre en una situación de<br />

alta densidad ritual. En ese sentido, a continuación presentamos una aproximación tentativa<br />

de las implicancias materiales, espirituales y sociales en el uso del khipu y las nociones<br />

matemáticas implícitas. Veamos:<br />

79

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!