Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
97 LIBER I.<br />
Occurrat hoc loco tibi Laberianus ille versus, qui<br />
medio civjli bello in theatro dictus, totum in se populum<br />
non aliter convertit, quam si missa vox esset<br />
publici affectus:<br />
Necesse est multos timeat, quem multi timent.<br />
Ita natura constituit, ut quod alieno metu magnuin<br />
est, suo non vacet.<br />
Timeri vult] Quid enim aliud faciunt, quam terrorem<br />
omnibus incutiunt, qui omnes sibi gladios<br />
impendere, suaequevitae imminere arbitrantur? Lege<br />
tragoediam Senecae quae inscribitur Octavia: in<br />
quam sententias paene ad verbum ex hoc opere transtulit.<br />
Vere ergo tyrannica vox Dionysii, qua iactabat<br />
vincula adamantina esse metum, violentiamj<br />
classem et decern millia armatorum.<br />
Et illo exsecrabili versu] Versus hie Atreo attribuitur<br />
in tragoedia quadam veteri, sive Accii, sive<br />
alterius cuiuspiam: quémadmodum Cicero duobuslocis<br />
meminit: Offic. I.: Si Aeacus aut Minos dixerit,<br />
Oderint, dum metuant, aut: Natis ipse sit sepulcrum<br />
parens : indecorum videretur, quod eos fuisse<br />
iustos aeeepimus; at Atreo dicente, plausus excitantur.<br />
Et Philipp. I. : Videmus quoque in fabulis, ipsis<br />
qui Oderint dum metuant, dixerint, perniciosum<br />
fuisse.<br />
Oderint dum metuant] Suetonius in Caligula:<br />
Tragicum illud subinde iaetabat: Oderint dum metuant.<br />
Item in Tiberio: Tragicum illud identidem<br />
iaetabat: Oderint dum probent. Seneca lib. I. de<br />
Ira: Diram illam et abominandam vocem Syllano<br />
scias tempore esse scriptam: Oderint dum metuant.<br />
Hoc nomine Caesarem onerat invidia Lucanus, his<br />
verbis :<br />
Gaudet tarnen esse timori<br />
Tarn magno populis : et se non mallet amari.<br />
Ubi supra modum odia creverunt] Tyrannus quidem<br />
satis prospère actum putat, si a suis'metuatur,<br />
nihil ad se pertinore odium existimans, quod terrori<br />
8uccumbat. Interim creseunt odia, et tandem in rabiem<br />
vertuntur, quae nullo timoré qualibet ruit. Hie<br />
nihil agunt gladii, nihil satellites, hic miser a suis<br />
praesidiis deseritur, quae sibi in earn fortunam comparaverat.<br />
Temperatus enim timor] Nam et boni principes<br />
necesse habent metu continere facinorosos homines,<br />
ut appetitus noxii sub iuris régula limitentur: et<br />
pöenas exsequi quae irrogantur a legibus, ne impunitas<br />
augeat confidentiam. Sed adhibent temperaturam<br />
: quoniam multis exorabiles ') se "praestant,<br />
[pag. 89J pluribus etiam amabiles. Terror ille tyrannicus,<br />
qui nee mediocritatem habet, nee intervallum,<br />
nec discrnnen, ita ad vivum pungit, ut magis<br />
irritet quam coerceat.<br />
1) Sic omnes recentiores. Princeps maie: execrabiles,<br />
quod tarnen corrigit in erratis.<br />
Calvini opera. Vol V.<br />
CAPUT XII. 9»<br />
Sic feras lineis] Similitudo est appositissima,<br />
qua idem ipse Seneca utitur libro nono Declamationum:<br />
Quaedam, inquit, ferae tela commordent,<br />
et in mortis autorem per vulnera ruunt. Sed haec<br />
expressior et accommodatior ad id quod dixerat. Ut<br />
enim terror ille, quem posuit, acer et assiduus, et<br />
extrema admovens, sic feras indagine cinctas, venatore<br />
ferrum admovente, undique urget desperatio.<br />
Lineis et pinna] Periphrastice désignât indaginem,<br />
hoc est plagarum seriem in varros arrectarum.<br />
Tentabunt fugam per ipsa quae fugerant] Dum<br />
enim ferrum fugiunt venatoris, se lineis plagis implicant:<br />
quibus rursum dum se explicare contendunt,<br />
cursum in venatorem rétorquent, venabulum<br />
dentibus arripiunt. Idque contingit in ultima desperatione.<br />
Est enim artis venatoriae, facere aliquam<br />
spem evadendi, si aufugiant; quo se facilius coniiciant<br />
in plagas.<br />
Acerrima virtus est] rvwfitj seu sententia, quae<br />
frequenter in clausulis ponitur. Hic simplex, et ad<br />
rem relata. Est autem non minus vera sententia,<br />
quam Celebris et vulgata. Porcius Latro in Déclamât.:<br />
G-ravissimi sunt morsus irritatae necessitatis.<br />
Q. Curtius lib. Y.: Ignaviam quoque nécessitas acuit:<br />
et saepe desperatio spei causa est. Idem alibi: Efficacior<br />
omni arte nécessitas, non usitata modo praesidia,<br />
sed etiam nova admovit. Hinc illud hortamentum<br />
Hannibalis ad milites, quo nihil efficacius<br />
dici potuit : Aut vincendum, aut moriendum, milites,<br />
libro X. 1 ) Livii et tertiae decadis libro L: Vobis<br />
necesse est fortibus viris esse, omnibus inter victoriam,<br />
mortemve certam, desperatione abruptis, aut<br />
vincere, aut si fortuna dubitabit, in praelio potius,<br />
quam in fuga mortem oppetere. Nullum incitamentum<br />
ad vincendum homini a dus immortalibus acrius<br />
datum est. Simile quiddam est apud Salustium in<br />
persona Catilinae.<br />
Extundit] Verbum in hac significatione elegans,<br />
ut studii contentionem designet. Est enim quasi<br />
tundendo elicere, ut ait Nonius: qui etiam Vergilii<br />
carmen Georg. I. sic legit:<br />
Ut varias usus meditando extunderet artes.<br />
Quamvis Servio et Eesto placeat, excuderet. Suetonius<br />
in Vespasiano: Latum clavum quamvis fratre<br />
adepto, diu aversatus* est, nec tandem ut appeteret<br />
compelli nisi a matre potuit: ea demum extudit<br />
magis convicio, quam precibus. Ipse Seneca alibi:<br />
Qui etiam ex duro et immemori pectore gratiam<br />
extundit.<br />
Relinquat oportet securi] Bonus princeps timetur<br />
ut praeses legum, et custos: quae non omnibus<br />
poenas irrogant, sed iis [pag. 90] qui non aliter cor-<br />
1) Hic nescio quis lalet error. Quae praeeedunt verba<br />
Hannibalis et quae sequuntur in eadem oratione leguntur apud<br />
Livium l. XXI. c. 43 seq.<br />
7
Change language