Tom. V - Archive ouverte UNIGE

3» DE CLEMENTIA 40
Fallit enim vitium specie virtutis et ombra,
Quum sit triste habitu, vultuque et veste severum.
Nec dubie .tanquam frugi laudator avarus,
Tanquam parous homo et rerum tutela suarum.
Seneca epist. VI.: Vitia nobis sub virtutum nomine
obrepunt, temeritas sub titulo fortitudinis latet.
Haue sententiam eleganter constrinxit verhorum compendio
Publius Mimographus : Timidus se cautum
vocat, sordidus parcum. l Graed avtpytav vocant, et coniugata ipsa ovÇoya, ut
si compascuus sit ager, licet compascera. Mirum est
hanc argumentationem Quintiliano tarn nullius ponderis
visam esse, ut ridiculum adiicere putaverit,
nisi Cicero usus esset: quum haec ipsa sit finitima
eiquae ab etymologia ducitur. Ergo quemadmodum
Terentianus Chrêmes, quia homo est, nihil humani
alienum a se putat, ita hie Seneca arguit esse hanc
) Quod si verum aliquando homini convenientissimam virtutem, quae omnium
fuit, magno nostro malo hodie verissimum experi- humani8sima est. Humanitatis nomen varie usurpamur.tur.
In hoc loco ea est, quae a Gellio describitur
Signa impresseris] Significanter posuit hoc ver- lib. XHI. dexteritas quaedam, benevolentiaque erga
bum quasi diceret neque descriptionem, neque pictu- omnes homines promiscua, Graecis ytkav&QumCa.
ram sufficere: adeo facilis est lapsus in virtutibus dis-
Inter nos, qui hominem sociale animal] Eadem
cernendis, propter illam, ut Quintilyinus vocavit,
verba ex disciplina Stoicorum a Seneca repètuntur
vitiorum viciniam. Sic Seneca epist. VI.: In bis
libro septimo de Beneficiis, ac si diceret hanc unam
magno periculo erratur, bis certas notas imprime.
rationem satis efneaeem fore, si cum Stoicis esset
Contrarium est signa conturbare Ciceroni libro sep-
disputatio, clementiam esse quoddam quasi vincutimo
epist. ad Atticum.
lum humanae societatis et cognationis. Est enim sta-
Quomodo conftrmet earn, et usu suam facial] Altum
inter eos axioma, homines hominum causa esse
ludit ad usucapiones, et praescriptiones iuriscon- genitos, ut mutuas vicissim operas praestent, ut in
sultorum. Quomodo etiam epist. VI.: Seniel traditi commune consulant, ut se suaque quatenus publioi
boni perpétua possessio est, virtus non dediscitur. commodi refert, in commune conférant. ' Verum
Hoc est quod dicunt philosophi, animum hominis, statim Epicurei Cyrenaicique reclamabunt, qui ut
prout virtutibus aut vitiis assuescit, eorum babitum nihil suis voluptatibus decedere volunt, minime ad
contrahere. Habitus autem sunt acquisitae qualita- se pertinere contendent, ut suo dispendio aliénum
tes, quibus ad nostros affectus bene vel maie nos procurent impendium. Cum iis ne sit illi conflic-
habemus. Sic accipio locum Aristotelis secundo tandum, facit ut hanc virtutem suae utilitati con-
Ethiçorum, moralem virtutem ex consuetudine comsentaneam esse intelügant. De hac autem humani
parari. Abeunt enim studia in mores, ait Ovidius, generis societate loquitur satis copiose Cicero lib.
et apud Ourtium lib. V.: Oonsuetudo natura dicitur Offic. H. et H. de Finibus. Atque, ut ad Archytam
potentior. Marius apud Salustium: Mihi, qui om- scripsit Plato, non sibi se soli esse natum meminenem
aetatem in artibus optimis egi, bene facere iam rit, sed patriae, sed suis, ut perexigua pars ipsi re-
ex consuetudine in" naturam vertit. Et Aristoteles linquatur. Paulo post : Eadèm ratio facit hominem ho­
Problem, sectione VHI. dicit consuetudinem in naminum appetentem, cumque us natura et usu et serturae
babitum transformari.
mone congruentem, ut profectus a caritate domestico-
NuUam vero ex omnibus] lam Seneca ab ipsius rum ac suorum, currat longius, et se implicet, primo ci-
virtutis commendatione artificiose incipit, quae ex vium, deinde omnium mortalium societati. Platonis
aequo apud omnes [pag. 28] homines valeat. Vix verba, quae a Cicerone allegantur, hodie [pag. 29] quo-
enim ullum operae pretium faceret, si sola honesta que exstant in epist. ad Archytam. Cicero tarnen
contemplatione, Neroni et aHis principibus commen- haec eadem Stoicis tribuit in primo Officiorum. Aridaret
clementiam. Seimus ita esse natura compastoteles quoque Polit, ni.: Dictum est natura esse
ratum, ut specie utilitatis aut voluptatis magis affi- hominem civile animal ac sociale, ex quo fit, ut etiam
ciamur, quam illis Stoicorum paradoxis, a sensu si nihil indigeant mutuo auxilio, nihilominus affeo-
populari abhorrentibus. Sive igitur cum Stoiois in tent vitae societatem. Ne hic sim impendio proli-
nuda honestatis conspiratione versamur, satis eo no» xior,' vide Senecam epist. VI. epist. XLVHI.
mine placere potest dementia, quae societatem hu- Communi bono genitum] Talem Stoicum Catomanam
complectitur. Seu ad voluptatem tendimus, nem descripsit nobis Lucanus lib. H.:
seu spe commodi ducimur, et hic dementia locum Nec sibi, sed soli genitum se credere mundo.
suum retinet, et dignitatem.
Item:
Quum nulla humanior sM] Argumentum a con-
In commune bonus.
iugatis. Sunt enim derivata homo et humanus. Lo­ Seneca lib. I. de Ira: Homo in adiutorium mutuum
cus est in Topicis a coniugatione verborum, quam generatus est. Iuvenalis Satyra IX.:
Principio. induisit communis conditor illis
Tantum animam, nobis animum quoque, mutuus ut nos
1) Lege: Timidus vocat se cautum, parcum sordidus.
Adfectus petere auxilium, et praestare iuberet.